فقط موسیقی ایرانی
ایران سرزمینی است دیر پا و قدیمی و مهد یکی از مهم ترین تمدنهای باستانی.
بدیهی است که پادشاهان یکی از دو، سه ابر قدرت بزرگ دنیای قدیم همواره بزرگترین دانشمندان و مهم ترین ادیبان و هنرمندان را گرد خود جمع می کردند و هم از علم، ادب و هنر آنها بهره می بردند و هم خود را دوستدار این چیزها نشان می دادند تا بر افتخارات خود بیفزایند.
موسیقی در چنین دیاری با قدمت چند هزار ساله ریشه هایی عمیق دارد و به جرات می توان گفت که موسیقی جهان در گذشته تاثیر زیادی از موسیقی ایرانی پذیرفته است: به گونه ای که می توان کمانچه و غک را مادر سازهای آرشه ای و خانواده ویولونها دانست و نی را پدر سازهای بادی و سنتور را مقدمه ای بر تکامل پیانو.
اما از هنر موسیقی تا اوایل قرن بیستم - حدود یکصد سال پیش - که به دستور مظفرالدین شاه قاجار وسایل ضبط و پخش صوت وارد ایران شد، هیچ اثری در دست نیست؛ هر چه تا آن زمان بوده سینه به سینه و نسل به نسل منتقل شده و در هر انتقال کمی تا قسمت زیادی تحریف شده و یا تغییر کرده است.
تنها مقداری دست نوشته باقی مانده که آنها را نت نویسی به سبک قدیم می دانند و هنوز کسی به درستی موفق به خواندن و کشف راز آن آثار نشده است.
اما در دوره قاجار و درست چند سال قبل از ورود دستگاه های ضبط و پخش صوت به ایران، "میرزا عبدالله" دست به کاری بزرگ زد و ردیف دستگاه های موسیی ایرانی را تدوین کرد و باعث حفظ این هنر و راحت تر شدن انتقال آن به هنر جویان شد.
هر دستگاه در موسیقی ایرانی از تعدادی گوشه تشکیل شده که نغمه های آن دارای ملودی و آهنگ نزدیک به هم هستند و نتهای شروع و خاتمه آنها اشتراک زیادی با هم دارند و یا مو به مو شبیه هم هستند.
هر دستگاه دارای در امد، اوج و فرود است و این سه را گوشه های دیگری به هم پیوند می دهند. بعضی از گوشه ها در چند دستگاه هستند، اما فرود آنها مربوط به همان دستگاهی است که در آن نواخته یا خوانده می شوند؛ مثلا طبیعی است که گوشه بیات وقتی که در دستگاه همایون اجرا می شود در همایون فرود می آید و وقتی که در دستگاه نوا اجرا می شود آخر سر هم در همین دستگاه فرود می آید. تعداد دستگاه های ایرانی هفت دستگاه است که آن را عدد مقدسی می دانند. این دستگاه ها عبارتند از: شور، ماهور، همایون، سه گاه، چهار گاه، نوا و راست پنجگاه.
شور که آین را مادر دستگاه های ایرانی می دانند دارای چهار مشتق است. این مشتقات به نامهای ابوعطا، دشتی، بیات ترک (بیات زند) و افشاری معروفند و هریک دارای چندین گوشه هستند و می توان مثل یک دستگاه آنها را اجرا کرد، اما آنها را وابسته به شور می دانند. همچنین دستگاه همایون نیز یک مشتق به نام بیات اصفهان دارد. بد نیست بدانید که دستگاه ماهور شباهت زیادی به گام بین المللی مازور (گام بزرگ) دارد و آواز بیات اصفهان نیز دارای اشتراکات زیادی با گام کوچک (مینور) است. احتمالا به دلیل قدمت تمدن ایرانی و موسیقی کشور ما این دو گام که امروزه بدنه موسیقی بین المللی و کلاسیک را تشکیل می دهند از موسیقی ایرانی برگرفته شده اند. "موسیقی اصیل ایرانی" را با نامهای دیگری نیز یاد می کنند. از جمله "موسیقی سنتی" و "موسیقی دستگاهی".
اینها خیلی مهم نیست: مهم میراث و گنجینه ارزشمند و گران بهایی است که به امانت به دست ما رسیده و مثل دیگر مفخر ملی، فرهنگی و هنری کشورمان بایددر حفظ و انتقال درست آن به نسلهای بعد بکوشیم.
این موسیقی با گوشت و پوست و خون مردم ما همواره عجین بوده و در تمام غمها و شادیهای زندگی، در آیینهای مذهبی و سوگواری و مولودی خوانی و تعزیه و مناجات و قرائت قرآن تا جشنها و شادمانیها بیانگر احوال درونی آنان بوده است.
در حال حاضر به نظر می رسد موسیقی ایرانی به دلایل زیادی از قافله زمان عقب مانده و تعدادی از شنوندگان و طرفداران همیشگی خود را به انواع دیگر موسیقی قرض داده است، البته هنرمندان موسیقی ایرانی با کمی تیزهوشی و به کار بستن ابداع و ابتکار و در انداختن طرحی نو می توانند دوبارهمردم را با موسیقی کشور خود آشتی دهند.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 44صفحه 16