در میزگرد آسیب شناسی کارکرد روحانیت در اخلاق جامعه
از منظر امام خمینی مطرح شد:
محافظه کاری و منفعت طلبی
یکی از عمده ترین مشکلات اخلاقی و شرعی
10 / 3 / 91- میزگردی با عنوان رویکرد آسیب شناسانه، به کارکرد روحانیت در اخلاق جامعه از منظر امام خمینی(س) با حضور حجت الاسلام غروی و سید ضیا مرتضوی در دفتر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)-دفتر قم- برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری بیست و سومین بزرگداشت سالگرد امام خمینی(س)، حجت الاسلام والمسلمین محمد غروی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در این میزگرد اظهار داشت: در تمام ابعاد زندگی حضرت امام، اعم از فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی، اخلاق موج میزند ولی متاسفانه به مسائل اخلاقی ایشان آنچنان که باید توجه نمی شود.
وی با بیان اینکه امام با یک رویکرد خاصی به مسائل اخلاقی می نگریست که توجه به این مسئله خیلی مهم است ادامه داد: امام(س) مسائل اخلاقی را از نگاه جهان بینی می دید. اخلاقی را که امام(س) ترسیم می کرد، مانند تبیین برخی فلاسفه اخلاق نبود، بلکه آمیختهای بود از یافته های عرفانی خود و اساتیدش.
غروی افزود:اخلاق الهی که مورد نظر امام(س) بوده آن اخلاقی است که براساس انگیزه ی الهی باشد، خدا و فقط خدا؛ یعنی اگر تواضع می کردند، تواضعی بود برای خدا. چون این فعل اخلاقی موقعی ارزش بی نهایت پیدا می کند که برای خدا ومحبت خدا باشد. اگر چنین شد، این اخلاق با وجود انسان پیوند می خورد وانسان را متعالی می کند و یک صیرورت و تحققی به انسان می بخشد. این ویژگی در کتب اخلاقی امام و در رفتار ایشان دیده می شد.
غروی در مورد ویژگی اخلاقی دیگری امام (س)،گفت: ویژگی دیگری که امام(س) داشت این بود که حقیقت دنیا و امور دنیایی را به معنای وسیع کلمه درک و لمس کرده بود و 70-80 سال با خودش در این رابطه کارکرده بود. این خیلی مهم است که حقیقت دنیا نباید مورد غفلت ما قرار بگیرد. گاهی اوقات دنیا را مزمت می کنیم ولی این مزمت فکری است و در مقام عمل با آن درگیر هستیم.
به هر حال مسئلهی دنیا زدگی همواره مورد توجه امام بود و در مسائل اخلاقی به آن توجه داشتند. یعنی دنیا زمانی ارزش دارد که در مسیر معنویت و عبودیت باشد و در مسیر ساختن ما باشد.
وی افزود: مثلا نماز جماعت خواندن هم میشود دنیایی باشد، در صف اول ایستادن میتواند دنیایی باشد، تواضع کردن و صف آخر ایستادن میتواند دنیایی باشد. یک وقتی یک گوشهای از عناوین انسان کم میشود و به خاطر آن آشفتگی روحی پیدا میکند. امام به این ظرائف توجه داشت نه تنها زبانی این امور را بیان میکرد که در عمل توجه داشت. اینکه انسان اسیر عناوین باشد این دنیاست، حالا در هر مقامی میخواهد باشد، در هر سطحی از سطوح، چه از مقام کشوری و چه در مقامات مربوط به روحانیت، این امور خیلی مهم است و ما گرفتار آن هستیم.
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین غروی درباره وضعیت اخلاقی جامعه و رسالت و مسؤلیت روحانیت در این مسئله از منظر امام خمینی اظهار داشت: حقیقت این است که حضرت امام در صحبتهایشان، چه قبل از انقلاب و برقراری حکومت اسلامی و چه بعد از انقلاب بر روی روحانیت در این مسئله خیلی تأکید داشت.
وی گفت:به نظر بنده اگر اکنون در جوانها دیانت و امید به آینده را می بینیم، این مرهون نقش علماء و روحانیونی است که در بلاد مختلف خدماتی داشته اند. اینکه خیال کنیم ایدهآلیم و همیشه ایدهآل بودهایم، اینگونه نیست! مسائل اخلاقی چه قبل و چه اکنون ذومراتب بوده و میباشد، هم خوب داریم هم خیلی خوب هم متوسط. دیگر اینکه خیال نکنیم روحانیت برای رسیدن به اهدافی که مورد نظر نظام است، علیت تامه دارد. حتی اهدافی که مورد نظر خود امام بوده در زمان خودشان همه محقق نمیشده. روحانیت تا یک اندازه ای می تواند تاثیرگزار باشد. یک وقت شرایط آنطور کامل موجود نیست و از طرف دیگر موانع موجود است. به این مسئله توجه داشته باشید و همه مشکلات را از ناحیه روحانیت ندانید، خیلی از مشکلات از دست روحانیون بیرون است، از دست امام هم بیرون بود. امام هم خیلی چیزها را میخواستند و نشد، ولی "ما لایدرک کله لا یترک کله". به موانع سنگینی که در دنیا هست و تهاجمی که وجود دارد هم توجه کنید.
وی با بیان اینکه دنیا به صورت دهکده ای درآمده، گفت: امکانات وسیع رسانهای و از طرف دیگر طبع افراد هم به مسائلی کشش دارد.
غروی خطاب به حجت الاسلام مرتضوی که به عملکرد روحانیت انتقاد کرده بود گفت: جناب آقای مرتضوی اینطور نیست که همه مشکلات از بنده و شما یا مسئولان روحانی باشد. البته قبول دارم که باید در حوزه کادرسازی کرد و برای اخلاق بیش از آنچه تا حالا انجام شده سرمایه گذاری شود و
ما کسانی داشته باشیم مثل امام(س) که آنطور می درخشید وآن درسهای اخلاق را بیان میکرد که افراد را تا یک هفته در فضای اخلاقی و معنوی قرار میداد. سرمایه گزاری کردن در این زمینه لازم است و در پارهای از موارد این سرمایهگزاریها نشده یا کم شده، ولی توجه داشته باشید که همهی کارها توسط روحانیت رقم نمی خورد.
وی تصریح کرد: اما با تمام مشکلات وهجمه هایی که از سوی دشمن مشاهده می شود، می بینیم که در کل توفیق داریم، البته به این حد نباید قانع شویم باید حرفهای خودمان را بزنیم، باید و روشنفکری کنیم، اما حواسمان جمع باشد که سیاهنمایی نداشته باشیم، البته نمیخواهم عرض کنم که ایشان سیاهنمایی داشته، بلکه می خواهم توجه بدهم که نباید خودمان را زیر سؤال ببریم، به اندازه لازم ما را زیر سوال می برند، شکی نیست که باید خودمان را نقد کنیم ولی در جمع بندی نوع هجمهها دیده شود.
حجت الاسلام والمسلمین مرتضوی نیز در موضوع وظایف اخلاقی روحانیت از دیدگاه امام خمینی اظهار داشت: حضرت امام در کنار آن همه تاکیدی که بر تهذیب و خود سازی روحانیت، حوزهها و طلاب داشتند، چه قبل از پیروزی انقلاب وچه بعد از انقلاب؛ به نقش اخلاقی روحانیت درمیان مردم هم توجه و تاکید داشتند.
وی ادامه داد: اگر ما از این زاویه انتقادی به وضع جامعه داریم و یا تعریف میکنیم؛ هیچ طرف را مطلق نمیکنیم، این امور نسبی است، همه ارزش ها وخدماتی که صورت گرفته و میگیرد، سر جای خودش مورد قبول است ولی اگر جملهای میگوییم برای این است که میان واقعیت با آن حقیقتی که دنبالش هستیم فاصله وجود دارد. باید آفتها وارزشهایی را که در جامعه میبینیم، درست تحلیل کنیم که چه بودیم و چه شدیم و در کنار همه ارزشهایی که انقلاب و امام آفریدند، سؤال کنیم که آیا واقعا عدالت اخلاقی در جامعه برقرار است و آیا قصور یا تقصیری متوجه ما هست یا خیر؟
مرتضوی تصریح کرد: حضرت امام(س) در فرمایشات خود به وظیفهی روحانیت در تهذیب جامعه و تزکیه جامعه، بعد از تهذیب خودشان، تاکید داشتند. امام(س) مسئله معنویات را در رأس امور می دانست، اما ما واقعا غفلت کردیم و به اندازهای که مسؤلیت متوجه ما بوده کار نکردیم، البته این به معنای نادیده گرفتن زحمات و خدمات انجام شده نیست.
وی با بیان اینکه امام(س) در دیداری با اعضای مجلس خبرگان می فرماید که دانشمندان، ائمه جمعه، مدرسین و فقها باید جامعه را تهذیب کنند ولی اگر بخواهند جامعه را تهذیب کنند اول باید
از خود شروع کنند،ادامه داد: اگر این افراد خودشان تهذیب نشوند نمیتوانند جامعه را تهذیب کنند، وقتی کلام تأثیر دارد که از قلب مهذب و پاک بیرون بیاید، چنانچه از قلب شیطان و ناپاک بیرون بیاید نمیتواند در قلب اشخاص تاثیر بکند.
مرتضوی با بیان اینکه امام(س) بعضی از تابستانها به محلات میرفتند، گفت:وقتی جمعی از فرهیختگان محلات به دیدارشان رفته بودند در توصیف وضعیت اخلاقی مردم محلات در آن سال هایی که خودشان به محلات میرفتند گفتند: من احساس میکردم که مردم محلات با مردم بسیاری از جاها فرق دارند، توجهشان به دیانت بیشتر از جاهای دیگر بود، من فهمیدم که مردم آنجا به واسطه خوبی علما خوب بودند، علمایی که در محلات بودند، علمایی بودند که اخلاق صحیح و وظایف ملایی و دیانتشان را خوب عمل میکردند. اگر انسان خودش متحول بشود و یک انسانی تحت تربیت انبیاء بشود، جامعه هم به تبع او به ترقی میرسد. اگر در هر یک از بلاد چند نفر روحانی باشند که آن طوری که دستور اسلام است باشند، از باب اینکه مردم از آنها تبعیت میکنند، اصلاح میشوند با اصلاح مردم، یک جامعه صحیح میشود.
وی تصریح کرد:این تصویر و قضاوت امام از وضعیت اخلاقی یک شهری مثل محلات و صلاح آن به خاطر نقشی که روحانیت صالح ایفا کرده بود. حالا اگر امام بخواهند درباره جامعهی امروز ما قضاوت کنند چه میگویند؟! مقایسه کنیم ببینیم که در چه جایگاهی هستیم؟ حوزه ها، اخلاق خانوادگی، اخلاق سیاسی، اخلاق آموزشی را مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم با آنچه امام مطلوب میداند چه نسبتی داریم.
در ادامه این میزگرد حجت الاسلام والمسلمین مرتضوی گفت: اگر وضیت کنونی با آرمانها و گذشته مقایسه میشود بدین خاطر است که طبق حدیث شریف معصوم کسی که دو روزش مساوی باشد، مغبون است، نه نادیده گرفتن خدمات و نکات مثبت.
وی ادامه داد: اگر حضرت امام(س) آنوقت میگفت روحانیت نسبت به تهذیب جامعه وظیفه دارد، الان هم روحانیت در این رابطه وظیفه دارد. اینکه مشکلات را به بوق استکبار حواله بدهیم، این مشکل را حل نمیکند. بله! آنها کار خودشان را میکنند و از آنها تعجب نیست، ولی از ما تعجب است که واقعیتهای اجتمایی را آنگونه که هست ببینیم و آنطور که لازم است به فکر مداوای آن نباشیم.
مرتضوی گفت: سوال بنده این است که این مشکلات اخلاقی که در سطح جامعه و در میان اقشار گوناگون وجود دارد، چه سهمی از آن متوجه حوزویان و روحانیت است؟ آیا ما هیچ وظیفهای
نداریم؟ آیا تلاش خود را کردهایم یا قصور داریم ویا حتی ممکن است احتمالا هم متوجه روحانیت باشد؟ آیا در جامعه وضع محافظ کاری و منفعت طلبی یکی از عمدهترین مشکلات اخلاقی و شرعی نیست؟! آیا سکوت یکی از مشکلات شرعی و اخلاقی جامعه ما نیست؟! بیتفاوتی در برابر ناهنجاریهایی که میتوانیم مؤثر باشیم که تقلیل پیدا کند، چه حکمی دارد؟ آیا در بخشی از جامعه این ذهنیت شکل نگرفته که احتمالا وابستگی معیشتی و حفظ منصب و موقعیت، بخشی از روحانیون را به ورطهی محافظهکاری، سکوت و تایید وضع اخلاقی موجود کشانده؟! این ذهنیت یک واقعیت است.
وی با بیان اینکه آفت محافظه کاری و توجیه گری منفعت طلبانه فقط دامن اشخاص را نمیگیرد، بلکه ممکن است مراکز و نهادها هم گرفتارش شوند، گفت: چرا الازهر در مقابل کمپدیوید و آن صلح ذلتبار موضع نگرفت ولی حوزهی علمیهی قم در برابر کاپیتولاسیون موضع گرفت؟!
مرتضوی با بیان اینکه تملق خواهی و چاپلوسپروری یکی از مشکلات اخلاقی جامعه است تصریح کرد: درحالی که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «به دهان ستایشگران خاک بپاشید. اگر به این آموزهها عمل میشد طبعا تملق شکل نمیگرفت.»بحث بر سر این است که روحانیت وقتی روایات مربوط به دروغ را میبیند و به مردم میگوید دروغ گفتن انسان را از نماز شب محروم میکند، این را هم نقل کند که حضرت امیر(ع) فرمود: الاعتیاد بالکذب یورث الفقر؛ و دلالت روایت را فقط فردی نبیند بلکه آن را کلیتر نگاه کند. اکنون قبح دروغ در جامعه ازبین رفته! اگر بناست کنگره و همایش برای موضوعات ومسائل باشد در موضوع قبح دروغ و فریبکاری در جامعه و ضربهای که این انحراف اخلاقی بوجود میآورد، هم همایشی برگزار شود.
وی ادامه داد:بحث بر سر نادیده گرفتن خدمات نیست بلکه بحث بر سر این است که ما گرفتار یک پدیدهی زشت اخلاقی هستیم که درحال نهادینه شدن است. تهمت زدن به افراد مؤمن و خوب، رواج پیدا کرده درحالی که پیامبر(ص) خطاب به کعبه فرمود: والله للمؤمن اعظم حرمة منک، لان الله منع منک واحده و من المؤمن ثلاث: ماله و دمه و ان نظن به ظن السوء! آیا الان عکس العمل حوزه و روحانیت درمقابل اینهمه تهمتهایی که به افراد صالح، مؤمن و شیعیان و مسلمانان زده میشود همانی هست که باید باشد؟! یا اینکه سکوت می کنیم و یا اینکه قبحش برای ما عادی شده است؟! حضرت امام نسبت به اتهام به افراد مؤمن ولو از سوی افرادی از فقهای شورای نگهبان عکسالعمل نشان میداد. بحث بنده این است که در این وضعیت آیا مسئولیتی متوجه روحانیت هست یا نه؟!