مجله کودک 117 صفحه 14

دانش دوست داستان انرژی کاش می شد مانند «علاء الدین» چراغ جادویی داشتیم که در یک چشم به هم زدن، هر کاری آرزو می کردیم، انجام دهد. اما این فقط یک آرزوست. همه می دانیم که انجام هر کاری به انرژی احتیاج دارد. مردم قدیم اگر چه واژه «انرژی» را به کار نمی بردند، اما به خوبی با مفهوم آن آشنا بودند، زیرا کار کردن در گذشته سخت تر و خسته کننده تر از امروز بود. اصلاً شاید به دلیل همین آرزوی انجام کارها به شکل آسان، علاءالدین و چراغ جادویش در افسانه هزار و یک شب، حضور پیدا کرده است. در هر حال، واژه انرژی ساخته ذهن دانشمندی انگلیسی به نام «یانگ» است. انرژی به زبان لاتین یعنی کار در درون و داخل. اما این که چگونه چیزهایی که جاندار نیستند، حرکت می کنند و کار انجام می دهند، به دلیل نوعی انرژی به نام انرژی جنبشی است که آنها را حرکت می دهد. اولین بار دانشمندی به نام «کلوین» نام انرژی جنبشی را ابداع کرد. اجسامی که در ارتفاع بالای زمین قرار دارند، یا فنری که فشرده شده است نیز می توانند کاری انجام دهند. مثلاً جسم بالای بلندی می تواند به سوی زمین حرکت کند، یا فنر فشرده شده، ناگهان باز شود و از جا بجهد. «رَنکین» دانشمندی بود که بر این نوع انرژی، «پتانسیل» یا نهفته نام نهاد. باید بدانیم تبدیل این دو نوع انرژی به همدیگر نیز همواره انجام می شود. «گالیله» دانشمند معروف، این موضوع را فهمید. یک روز، او که 17 سال بیشتر نداشت، در مراسم روحانی کلیسا شرکت کرده بو. اما به جای ان که حواس او به مراسم باشد، توجهش به چراغی بود که از سقف کلیسا آویزان بود. این چراغ بر اثر جریان هوا، از یک طرف به طرف دیگر نوسان می کرد. اگر باد تند می شد، نوسان چراغ بیشتر و بلند تر می شد. گالیله مدت هر نوسان را با نبض خود اندازه می گرفت. او فهمید که چراغ هر چه بالاتر می رود، حرکتش کند و کندتر می شود. تا این که در بالاترین مسیر حرکت خود، یک لحظه از حرکت باز می ایستد. گالیله عقیده د اشت که در طول حرکت چراغ، انرژی جنبشی رفته رفته به انرژی پتانسیل تبدیل می شود و در نقطه بالای حرکت، انرژی پتانسیل آن به حداکثر می رسد. تبدیل انرژی ها به یکدیگر با موضوع دیگری هم روبرو بود. در بیشتر مواقع، هنگام تبدیل انرژی ها، مقداری گرما هم ایجاد می شود. بعضی اوقات، ایجاد گرما از اصل تبدیل انرژی بیشتر است! مثلاً در لامپی که روشن می کنید، انرژی