مصاحبه
زمان: 16 آبان 1357 / 6 ذی الحجه 1398
مکان: پاریس، نوفل لوشاتو
موضوع: دلایل قیام مردم ـ تغییر نظام سیاسی با رفراندم عمومی
مصاحبه کننده: خبرنگار مجلۀ آلمانی اشپیگل
سؤال: [از آغاز سال، صدها هزار نفر از مردم به نام شما به خیابانها ریخته و علیه شاه تظاهرات کرده اند. بیش از هزار نفر انسان در مبارزه با ارتش و پلیس، جان خود را از دست داده اند. آیا شما این شورش خلقی را سازمان داده اید؟ و برای چه هدفی؟]
جواب: سبب اصلی قیام مردم کشور، شخص شاه و رژیم اوست. این پدرش و خود اوست که طی پنجاه و پنج سال، اولاً با اسلام با کینه توزی دشمنی کرده اند و در هدم اسلام به عنوان حافظ آزادی و استقلال کشور کوشیده اند. ثانیاً تمام آزادیها و حقوق ملت مصرح در قانون اساسی را از میان برده اند، و ثالثاً استقلال کشور را بکلی از میان برده اند. تمام بنیادهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که این ملت طی قرون برای زندگانی مستقل خویش فراهم آورده بود، به وسیلۀ این رژیم از میان برده شده است. بیشتر از این، برنامه های اقتصادی که امریکاییان به دست این رژیم، توأم با فساد بسیار اجرا کرده اند، دستگاه اقتصادی را از میان برده و امروز مردم کشور به صدور نفت و ورود کالا، گذران می کنند. اما همین گذران، به قیمت انهدام اقتصاد کشور در سالهای آینده تمام می شود که نفت رو به اتمام می گذارد و درآمد آن کاهش می پذیرد. مردم کشور بیدار شدند و به حرکت آمدند. من حرف مردم را می زنم. ما همه، یک صف هستیم و یک حرف را می زنیم. ما می خواهیم شاه و رژیم سلطنتی نباشد، یعنی آزادی و استقلال باشد. اسلام ضامن وحدت کشور، در عین آزادی و استقلال است. قیام مردم برای این هدف است.
ــ [از زمانی که شاه، شما را در سال 1963 مجبور به ترک ایران کرد، مرتباً گفته اید شرط بازگشت شما به
ایران سرنگونی شاه می باشد. این شرط هنوز به جای خود باقی است؟]
ــ به دستور شاه از سال 1964 تا زمان خروجم از عراق به صورت تبعید در آن کشور به سر می بردم و فعلاً به ایران بر نمی گردم.
ــ [در تهران خبرهای تأیید نشده ای شنیده می شود که طبق آنها شما با رفتن شاه هم راضی هستید، و با جانشین او پسر نوزده ساله اش سیروس، تحت شرایطی کار خواهید کرد. آیا این خبرها صحیح هستند؟ و شرایط مزبور دقیقاً چه شرایطی است؟]
ــ خیر، این خبرها صحیح نیستند، و نیز با ادامۀ سلطنت و حکومت این خانواده مخالفیم.
ــ [خشم ملاهای محلی و تظاهر کنندگان، غالباً علیه هدفهای (اماکن) عمومی زیادی متوجه شده و بانکها و سینماها به آتش کشیده شده و مغازه های بزرگ به تاراج رفته است.]
ــ به آتش کشیدن سینماها و بانکها، مسبوق به درخواست ما نبوده است. رژیم شاه این تأسیسات را برای تخریب اقتصاد و فرهنگ کشور در حد افراط مورد استفاده قرار داده است و به همین جهت هدف مخالفت مردم شده، مردم عصبانی نیستند، آگاه هستند. در غرب اطلاع کافی از نقش تخریبی این مؤسسات ندارند. نمی دانند که بانکها بشدت مردم را استثمار کرده اند. زمینۀ تولید مردم زحمتکش را به سود شرکتهای بین المللی و توسعۀ بازار فرآورده های خارجی از بین برده اند. سینماها کارشان از بین بردن روحیۀ مقاومت در نسل جوان کشور بوده است. امروزه این امر، مورد اقرار گردانندگان دستگاههای تبلیغاتی خود رژیم هست. البته مردم از راهنماییهای صمیمانه و صادقانۀ ما پیروی می کنند.
ــ [اگر ما شما را درست فهمیده باشیم، هدف شما فقط سرنگونی شاه نیست، بلکه از بین بردن رژیم شاهنشاهی است. اما به عقیدۀ شما چه چیز باید به جای آن بنشیند؟ یک دموکراسی پارلمانی؟ یک دموکراسی خلقی از نوع مارکسیستی آن؟ یا یک حکومت خدایی آنطور که حضرت محمد (ص) فرموده است؟]
ــ تعیین نظامی سیاسی، با آرای خود مردم خواهد بود. ما طرح جمهوری اسلامی را به آرای عمومی می گذاریم. اینک کشور بر سر دو راهی مرگ و حیات، آزادی و اسارت،
استقلال و استعمار، عدالت اقتصادی و استثمار قرار گرفته است. این حکومت، حیات ملی را باید نجات دهد. به مردم کشور، آزادی و به کشور استقلال را باز گرداند و به جای نظام استثماری، عدالت اقتصادی را برقرار سازد.
ــ[چه کسی باید در ایران که یک کشور در حال توسعه با کوششی به سوی صنعتی شدن است، خواست ملت را به قدرت سیاسی مبدل کند؟ در چنین اجتماعی، با اکثریت شیعی، تکلیف اقلیتها چه می شود؟]
ــ خواست ملت را نمایندگان منتخب او به تصمیم و تدبیر سیاسی و رهبری سیاسی دور از فساد و خدمتگزار مردم تبدیل می کنند. اقلیتهای مذهبی به بهترین وجه از تمام حقوق خود برخوردار خواهند بود.
ــ [از گروه کوچک رهبران سیاسی کنونی و سودجویان از این رژیم که بگذریم، در چه مواردی کشور ایران در آینده با اوضاع امروز تفاوتهایی خواهد داشت؟]
ــ موارد اختلاف ایران فردا را با ایران امروز در پاسخ سؤال پنجم شما داده ام. در اینجا این نکات را می افزایم: 1 ـ رهبری سیاسی از سلطۀ بیگانه آزاد می شود، از فساد مالی و سیاسی پاک می شود. 2 ـ اقتصاد کشور از سلطۀ بیگانه آزاد می گردد و دیگر برنامه های اقتصادی، برنامه هایی نخواهند بود که هدفهای شرکتهای بین المللی را در ایران به اجرا بگذارد. 3 ـ جامعۀ آینده ما، جامعۀ آزادی خواهد بود و همۀ نهادهای فشار و اختناق و همچنین استثمار از میان خواهد رفت. 4ـ انسانی که امروز در نظام پلیسی از فعالیتهای فکری و آزادی در کار محروم شده است، تمامی اسباب ترقی واقعی و ابتکار را به دست خواهد آورد. جامعۀ فردا، جامعۀ ارزیاب و منتقدی خواهد بود که در آن تمامی مردم در رهبری امور خویش شرکت خواهند جست.
ــ [در بسیاری از کشورهای خاورمیانه و آسیا در سالهای گذشته، یک موج قوی اتحاد اسلامی به وجود آمده است. بی شک دخالت مذهب در زندگی سیاسی در این کشورها رشد داشته است. تا چه حدودی اوضاع کنونی ایران، با این «پان اسلامیسم» مربوط می شود؟]
ــ این پدیدۀ جهانی است. در حقیقت بشر امروز دارد به دوران جدایی مادیت از معنویت پایان می دهد. در همه جا مادیت جای خود را در اعتلای معنوی انسان، دارد باز می یابد.
مادیت که معنی آن در تحصیل قدرت مادی، به هر وسیله و از هر راه، خلاصه می شد کار بشریت را مواجه با بن بست ساخته است. اینک زمان آن است که فعالیت مادی، آمادگی برای اعتلای معنوی انسان تلقی شود و همین تلقی است که بشریت امروز و فردا را به مذهب باز می گرداند. اسلام دینی است که با تنظیم فعالیتهای مادی راه را به اعتلای معنوی انسان می گشاید. ترقی واقعی همین است که رشد خود انسان هدف فعالیتهای مادی گردد، و اسلام دین این ترقی است.
ــ [در اولین کنفرانس اتحاد اسلامی در افغانستان در بهار امسال، شوروی نیز با نمایندگان زیادی آمده بود. به نظر شما بین کشورهای سوسیالیستی و حرکت جدید اسلامی، مسائل مشترکی وجود دارد؟]
ــ اینگونه کنفرانسها به نام اسلام تشکیل می شود، اما هدف اسلامی ندارد و کسانی که به نام نمایندۀ مسلمانان در این کنفرانسها شرکت می کنند، فاقد نمایندگی مردم می باشند. شوروی نقش شترمرغ را بازی می کند. از سویی ضد مذهب اسلام است و آزادی مذهبی مردم مسلمان زیر سلطه را از میان برده است، از سوی دیگر نمایندۀ این مردم مسلمان است! شوروی با روشی که در عمل پیش گرفته است و ملل مسلمان را به زیر سلطۀ خویش درآورده است، دیگر حتی شایستگی دعوی طرفداری از مظلومیت و مخالفت با استثمار را نیز ندارد.
ــ [در ایران نیز حداقل به عنوان هدف علیه دشمن واحد ـ شاه ـ مذاکراتی بین مخالفین مذهبی و مارکسیستها وجود داشته است. برای چه هدفی؟]
ــ هیچ گونه مذاکره ای وجود نداشته است.
ــ [روزنامه های فرانسوی خبر داده اند شما در آیندۀ نزدیک، محل اجباری خویش را در نزدیکی پاریس ترک کرده و مبارزه علیه شاه را از افغانستان ادامه خواهید داد. با این تعویض محل، چه چیز را در نظر دارید؟]
ــ فعلاً دربارۀ ترک فرانسه تصمیمی نگرفته ام.