چکیده
بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازا پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر، در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده را بر او جبران نموده و یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه‌گر و طرف تعهد را بیمه‌گذار می‌نامند. وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد را حق بیمه و آنچه را که بیمه می‌شود، موضوع بیمه می‌نامند.
انسان همواره برای جلوگیری از ضرر و جبران خسارت‌های حوادث و پیش‌آمدهای ناگوار، دنبال چاره بوده است یکی از راه‌های آن بیمه است که موجب آرامش خاطر نسبی شده و فوایدی دیگر بر آن مترتب است. قرارداد بیمه محدوده زمانی و مکانی خاصی ندارد. در دو قرن اخیر فعالیت‌های بیمه‌ای در سر تا سر جهان چه در کشورهای صنعتی و چه در کشورهای جهان سوم توسعه یافته است.
بیمه، عقدی است مستقل و لازم، و همانند سایر عقود لازمه از یک طرف مشمول ادله عامّه نسبت به تعهد و التزام، طرفین را ملزم به محترم شمردن آن، و مراعات شرایطی که مورد توافق طرفین در عقد بیمه قرار گرفته است، می‌شمارد و از طرف دیگر باید شرایط کلی صحت عقد از قبیل: قصد و رضا، اهلیت و ... در انعقاد قرارداد بیمه ملحوظ شود.
بیمه نیز همانند سایر عقود، نیاز به عقد قرارداد دارد که به اصطلاح فقهی باید به صورت ایجاب و قبول بیمه‌گر و بیمه‌گذار جاری شود.
دیدگاه فقها نسبت به عقد بیمه بر اساس تقسیم‌بندی ذیل می‌باشد:
1- قائلین به بطلان بیمه: که برخی بیمه را یک معامله غرری، برخی آن را ضمان ما لم یجب و برخی دیگر آن را از مصادیق اکل مال به باطل می‌دانند.
2- قائلین به صحت بیمه؛ بین این گروه نیز اختلاف‌نظر وجود دارد:
الف- گروهی بیمه را عقدی مستقل نمی‌دانند. بعضی از علمای اسلام چون ادله عامه «أوفوا بالعقود» یا «المؤمنون عند شروطهم» را به عقودی که در زمان نزول وحی رواج داشته منحصر دانسته‌اند؛ بیمه را یکی از عناوینی از قبیل: همه مشروط، صلح، ضمان و ... دانسته و مسائل آن را بر بیمه، منطبق کرده‌اند.
اگر چه از جهاتی شباهت به عناوین یاد شده دارد، ولی روشن است که هر یک از عناوین فوق در اصطلاح و عرف جامعه، معنایی ویژه داشته و شرایط ویژه به خود دارد.
ب- گروهی دیگر هم‌چون امام خمینی (ره) آن را عقدی مستقل می‌دانند. دلیل آن‌ها این است که بر اساس عمومات و اطلاقات ادله وفای به عقود، بیمه عقدی است لازم، و لزومی ندارد تحت عنوان عقود دیگر داخل شود.
زیرا هر معامله‌ای با چارچوب‌های کلی فقهی (رضایت، اهلیت و...) منطبق باشد، مشروع خواهد بود و مشروعیت آن مستلزم اندراجش در ضمن عقد نیست.
غالب فقهای معاصر، عقد بیمه را عقدی مستقل شمرده و برای اثبات مشروعیت و اعتبار آن به عمومات ادلّه استناد کرده‌اند.
پایان نامهبررسی ابعاد فقهی - حقوقی قرارداد بیمه و خلاهای آن در قانون ایران با رویکردی بر نظر امام خمینی (س)صفحه 1