تاملی بر نسبت عرفان و سیاست با رویکردی به آراء و اندیشه های امام خمینی (س)

‏‏چکیده‏

‏‏عرفان و سیاست دو رهیافت مهم ‌اندیشه‌ورزی در حوزه ‌اندیشه سیاسی اسلام می‌باشند. عرفان از زمان تأسیس به‌مثابه علمی ‌مدون، توسط محی‌‌الدین عربی تأثیرات فراوانی بر سایر رهیافت‌های ‌اندیشه‌پژوهی داشته است،‌ و سیاست نیز در روند تحول و تطور خود از مجاری متعدد ‌اندیشه‌ورزی نظیر عرفان فرصت بروز یافته است. در این حوزه و در باب ‌این دو رهیافت، پژوهش‌های دامنه‌داری انجام شده است. لیکن پژوهشی بنیادین و نظری در باب نسبت میان ‌این دو صورت نپذیرفته است. و ‌این پژوهش در پی پرداختن به ‌این خلأ بنیادین و نظری است. و در این راستا پاسخ به ‌این سؤال بنیادین مبنی بر این‌که «آیا میان عرفان و سیاست نسبتی متحقق است؟ و یا میان عرفان و سیاست چه رابطه‌ای متحقق است؟» پی‌یابی می‌کند و فرضیه خود را چنین طرح می‌کند. که میان عرفان و سیاست تمانعی وجود ندارد و امتناعی میان ‌این دو را نمی‌توان متصور شد. و این‌که ‌این رابطه می‌تواند سویه‌های گوناگونی بیابد. در پاسخ به ‌این سؤال ‌این پژوهش رویکردی توصیفی تحلیلی را دنبال می‌کند و بر آن است که با سوگیری تاریخ‌نگارانه به ‌این مهم دست یابد که بسیاری از عرفا در دو ساحت نظری و عملی به ‌اندیشه‌ورزی و عمل سیاسی پرداختند و یا خود نیز در عین ‌اندیشه‌ورزی عهده‌دار فعالیت‌های سیاسی نیز شده‌اند و امام خمینی نیز به‌مثابه عارفی سیاستمدار در این دو ساحت به فعالیت پرداخته است و لذا به‌مثابه نمونه‌ای آرمانی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش در یک مقدمه و پنج فصل سامان یافته است در مقدمه، طرح مسأله، سؤال اصلی، فرضیه، روش و ... مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول به مفاهیم و کلیات اختصاص دارد. در فصل دوم، رویکردهای مختلف نسبت به عرفان و سیاست، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. فصل سوم عرفان و سیاست نظری، نام گرفته است و در فصل چهارم عرفان و عمل سیاسی طرح شده است و فصل پنجم نیز نام امام خمینی،‌ عارف سیاستمدار را بر خود دارد. و بخش پایانی نیز به دستاوردهای نظری‌ این پژوهش اختصاص یافته است.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎