چکیده
این تحقیق در نظر دارد مبانی فقهی امر به معروف و نهی از منکر را با تکبه بر دیدگاههای امام خمینی و همچنین دیدگاه آیات و روایات و نظر بزرگان بررسی نماید و در این راستا از مجموعههای تفسیری و فقهی و کتب دبگر استفاده نموده و در نظر دارد اهمیت معروف و منکر و دلایل وجوب و همچنین شرایط و مراحل امر به معروف و نهی از منکر و علل ترک و مهجوریت این دو فرضیه مهم را بازکاوی نماید تا بدین وسیله اختلاف نظری که بین دانشمندان در این زمینه وجود دارد را بررسی کرده و با مقایسه نظر آنها با نظر امام خمینی بهترین نظرات را انتخاب نماید این تحقیق در پنج فصل تنظیم شده که به شرح زیر میباشد.
فصل اول: این تحقیق ابتدا با مقدمهای شروع شده، بعد از آن در تاریخچه مطالعاتی سیر تاریخی مبحث امر به معروف و نهی از منکر در منابع و متون اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. در بیان مسأله آمده از آن جایی که جامعه امروز سعی دارد برای همه امور توجیه علمی و عقلائی بیابد و به تفسیر پدیدهها بپردازد این تحقیق در نظر دارد با استفاده از آیات قرآن و حدیث معصومین علیهمالسلام به گونهای مستقل و جداگانه به امر به معروف و نهی از منکر بپردازد، سپس پرسشهای تحقیقاتی را آورده که عبارتند از: 1) جایگاه و ماهیت امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه اسلام چیست؟ 2) آیا امر به معروف و نهی از منکر واجب عقلی است یا شرعی؟ 3) آیا امر به معروف و نهی از منکر واجب عینی است یا کفائی؟ 4) دلایل وجوب امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ 5) شرایط و مراحل امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ 6) شیوهها و آثار و برکات امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ 7) تفاوت نظر امام خمینی با نظرات سایر فقها در موارد مذکور چیست؟ در اهداف مطالعاتی محقق به بررسی، اثبات یا رد پرسشهای مذکور میپردازد، و همچنین انجام قسمتی از تکالیف دوره کارشناسی ارشد میباشد. در حدود مطالعاتی این تحقیق در نظر دارد پرسشها، تحقیقاتی را از دیدگاه آیات و روایات با تکیه بر دیدگاه امام خمینی مورد کنکاش قرار دهد در اهمیت مطالعاتی به اهمیت و عظمت امر به معروف و نهی از منکر در اسلام و شرایط و مراحل آن و خصوصیات آمران و ناهیان میپردازد. در تعریف اصطلاحات، قرآن،حدیث، امر و نهی و معروف و منکر را تعریف مینماید.
در فصل دوم این تحقیق ابتدا مرور مطالعاتی آمده و بهطور اجمال چند کتاب و مجموعه تفسیری و فقهی مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل سوم این تحقیق روش تحقیق که کتابخانهای است آمده و سپس پرسش تحقیق که تاریخی میباشد و طرح تحقیق موضوع در سطح پهنانگر و بهوسیله مطالعه موردی بررسی شده است و فن تحقیق که کتابخانهای و عینی میباشد و طرح تحلیل تکمیلی استنباطی بوده و نظریه و دیدگاه شیعه را بهعنوان طرح تحلیل تئوریک خود انتخاب میکند.
در فصل چهارم:این تحقیق ابتدا مقدمه گونهای آورده شده سپس در گفتار اول مبحث اول، امام خمینی و امر به معروف و نهی از منکر مورد بررسی قرار گرفته سپس برخی از موارد معروف و منکر ذکر شده و در گفتار دوم آن جایگاه و ماهیت امر به معروف و نهی از منکر و چگونگی حکم آن مورد کنکاش قرار گرفته است و در مبحث دوم دلایل وجوب آن که همان کتاب و سنت و عقل و اجماع میباشد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در مبحث چهارم مراتب و شیوهها و آثار و برکات امر به معروف و نهی از منکر مورد بررسی قرار گرفته و در مبحث پنجم به کنکاش ریشههای شکست و مهجوریت این دو فریضه عظیم پرداخته شده ودر مبحث ششم تعارض قاعده لاضرر با فرایض امر به معروف و نهی از منکر مورد بررسی قرار گرفته و بیان شده است که اگر چه طبق قانون «اهم و مهم» باید در هر اقدامی محاسبه کرد و هر رکنی را سنجیده انجام داد و به خاطر رسیدن به منفعت قلیل، منافع کثیری رامصرف نکرد. ولی این به آن معنا نیست که ما با هر امر به معروف و نهی از منکر بیمه بودن آبرو و جان و مال را برای کسی تضمین کنیم ما باید در آنجا میان دو فریضه بزرگ گاهی به استقبال خطر برویم. این همه سفارش و پاداش تنها برای کسی نیست که بیهیچ دردسری امر به پایان نامهمبانی فقهی امر به معروف و نهی از منکر با تکیه بر دیدگاههای امام خمینی (س)صفحه 1
معروف و نهی از منکر کند و به طور قطع به نتیجه هم برسد گاهی انسان به نتیجه نمیرسد. ولی باید امر و نهی کند. مگر حضرت نوح چقدر به نتیجه رسید؟ مگر روز عاشورا که شخص امام حسین (ع) موعظه کرد و مردم را از بزرگترین منکرات «شهید کردن امام» باز داشت چقدر اثر کرد؟ همیشه تأثیر لازم نیست، گاهی برای اتمام حجت، لازم است موعظه کنیم به قول قرآن کریم «عذراً او نذراً» در فصل پنجم استنتاج و توصیه آمده که دراستنتاج تحقیق به این نتیجه رسیده که برپایی سایر فرایض و واجبات، و امنیت راههای زندگی و حلال بودن کار و کسب مردم و ادای حقوق به صاحبانش و برپایی عدالت فردی و اجتماعی و آبادی زمین و انتقام از دشمنان و رو براه شدن امور مسلمانان، تحقق نمییابد، مگر در پرتو «دو فریضه» امر به معروف و نهی از منکر و روشن شد که بودن امت اسلامی بهعنوان «بهترین امتها» بستگی ناگسستنی به برپایی دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر دارد و باید در میان این امت اسلامی، جمعیتی مجهز به تجهیزات فرهنگی و اجتماعی برای دعوت مردم به سوی سعادت در سطح کل جهان وجود داشته باشد و الی آخر.
پایان نامهمبانی فقهی امر به معروف و نهی از منکر با تکیه بر دیدگاههای امام خمینی (س)صفحه 2