چکیده
فقه اقتصادی در ارتباط تنگاتنگ با زندگی انسان از اهمیت، ضرورت و حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و در ارتباط تنگاتنگ با «اعتقاد»، اخلاق و ارزش‌های انسانی است؛ زیرا اقتصاد اسلامی نیز رنگ و بوی جهان‌بینی اسلامی و ایدئولوژی اسلامی دارد؛ یعنی انسان، زندگی، اسلام، مؤلفه‌های ذاتی اقتصاد هستند که اقتصاد را زندگی‌ساز، انسانی و اسلامی‌کرده است.
اسلام همان‌طور که عبادات و سیاسیات دارد در بخش معاملات و بسیاری از احکام فقهی و شریعت، اقتصاد هم دارد که همواره بین علما و اندیشمندان اسلامی مطرح بوده است.
در این بین، اسلام‌شناسان جهان معاصر مثل حضرت امام خمینی و استاد شهید مطهری به اقتصاد و عناصر مؤلفه‌ای آن اهتمام ویژه‌ای ورزیده‌اند و اقتصاد اسلام را با اقتصاد سوسیالیستی و کاپیتالیستی که کاملاً مادی و بشری است مورد بررسی قرار داده‌اند. اقتصادی که بر پایه بینش‌ها و گرایش‌های خاص و بایدها و نبایدهای ویژه شکل گرفته است.
اقتصاد اسلامی دارای روح و گوهری است که عدالت اجتماعی نام دارد و به تعبیر استاد شهید مطهری عدالت اجتماعی باید یک اصل ثابت فقهی در فقه اقتصادی اسلام قرار گیرد تا مالکیت، تولید، توزیع، بانک، بیمه، ربا، قرض و... همه و همه بر محور عدالت اجتماعی تفسیر و ارزیابی شوند.
آری از دیدگاه این بزرگواران یاد شده عدالت مبنا و رکن رکین فقه اقتصادی و شریعت در مناسبات اقتصادی از تولید، تجارت، روابط تولیدی، کار، نیروی انسانی و ... می‌باشد. پس ماحصل و عصاره و معیار زرین اقتصاد اسلامی از دیدگاه این دو شخصیت والامقام «عدالت اجتماعی» است.
رساله حاضر که پژوهش و پردازش فقه اقتصادی و تطبیقی اجمالی آن بر پایه اندیشه‌ها و آرای این دو حکیم فرزانه و فقیه جامع‌اندیش و مجتهد جامع‌الشرایط می‌باشد در چهار فصل و هر فصل دارای سه بخش می‌باشد که به رشته تحریر درآمد. به اختصار بیان می‌کنیم که:
فصل اول: مربوط به کلیات و موضوع‌شناسی (اقتصاد و مفاهیم و مؤلفه‌های آن). فصل دوم: دیدگاه اجمالی امام خمینی در سه بخش عدالت اجتماعی، مالکیت، ربا و بانکداری اسلامی و بیمه.
فصل سوم: دیدگاه استاد مطهری در سه بخش عدالت اجتماعی، مالکیت و حرمت ربا و مسأله بانک و بیمه.
فصل چهارم: تطبیق اندیشه‌ها و آرای این دو بزرگوار است که گفتیم در مبنا و بنا با همدیگر اشتراک فکری دارند.
پژوهش پیش‌روی ارباب معرفت و صاحبان اندیشه و خرد با تکیه بر منابع گفتاری و نوشتاری حضرت امام خمینی و استاد مطهری شکل گرفت و بر اساس روش رویکردی توصیفی ـ تحـلیلی و سپس تطبیقی انجام پذیرفت.
در رساله حاضر به این نتیجه رسیدیم که تنها اقتصاد اسلامی کارآمد، راه‌گشا، تأمین‌کننده سعادت و نشاط انسان، تحقق‌بخش موفقیت و سلامت جامعه انسانی است. اقتصادی که ضمن خداگرایی توجه به نیازهای بشر را همراه با مادیت و معنویت و رابطه دنیا و آخرت که یک رابطه مزرعه و کشت و کار و سپس برداشت محصول است معرفی کرد.
پایان نامهبررسی تطبیقی دیدگاه امام خمینی (س) و شهید مطهری در فقه اس‍لامیصفحه 1