بررسی تطبیقی تاویل بسم الله الرحمن الرحیم از نظر ملاصدرا، علامه طباطبایی و امام خمینی (س)

‏‏چکیده‏

‏‏تأویل‌شناسی (بسم الله الرحمن الرحیم) در راستای مبانی اعتقادی و فکری فلاسفۀ مسلمان، راه‌گشای معرفت به مباحث خداشناسی و انسان‌شناسی و هستی‌شناسی است. از این رو، ‌این پژوهش با عنوان «بررسی تطبیقی تأویل بسم الله الرحمن الرحیم از دیدگاه ملاصدرا، علامه طباطبایی و امام خمینی» مطابق نظریات سه فیلسوف عارف مسلمان تنظیم شده است. در این پژوهش به بررسی معنای تأویل پرداخته‌ایم که رویکرد فلسفی، عرفانی سه شخصیت مذکور در این رابطه مورد بررسی قرار گرفته است. تفاوت دیدگاه سایر مفسرین که تأویل را در راستای ظواهر‌ آیات قرآن و ارتباط لفظ و معنا دانسته‌اند، مختصراً ذکر شده است هم‌چنین دیدگاه خاص فلاسفه مذکور نسبت به تأویل به‌عنوان شناخت لایه‌های باطنی هستی  و ‌آیات قرآن مطرح گردیده است به‌طوری که نه تنها (بسم الله الرحمن الرحیم) بلکه تمام حقایق عالم امکان یک مقام اطلاقی و غیر مقید داراست و مقامات و تعیناتی مطابق عوالم و نشآت مختلف هستی، که متعلقات (بسم الله الرحمن الرحیم) در این راستا بسیار مختلف می‌شود. مقام اطلاقی آیۀ مذکور، اسم اعظم و مقامات نازلۀ آن هر کدام مربوط به اقوال و افعال و سور مختلف قرآن است. و در همه‌ی ‌این موارد (بسم الله الرحمن الرحیم) صرفاً اشتراک لفظی است. در این تحقیق سعی بر آن است ماهیت خاص اسما‌الحسنی به عنوان تجلیات فعلی ذات الهی و وسایط فیض او بر ممکنات تبیین گردد و جایگاه خاص رحمت الهی در میان آن‌ها تشریح شود، هم‌چنین ارتباط سایر اسما الهی با رحمت او به عنوان ام‌ الاسما و رابطه (بسم الله الرحمن الرحیم) با اسم اعظم الهی و تجلی اتم و اکمل آن یعنی انسان کامل بررسی گردد. و رابطه‌ی صفات متقابل در حیطه‌ی ربوبی و امکانی آن بررسی شود، چرا که با توجه به اصالت وجود و ارجاع همۀ اوصاف متقابل الهی به یک ذات واحد تمامی ‌تضادها از وجود باری تعالی مرتفع می‌شود. از طرفی با توجه به شمول و فراگیری رحمت، راز شرور و مفاسد عالم در چشم‌انداز فلسفه مطرح می‌شود که هر کدام از سه شخصیت فوق‌الذکر به نحوی شرور را به اعدام نسبت داده که مورد جعل و خلق واقع نمی‌شوند و در قضای الهی جایگاهی ندارد.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎