سرمایه اجتماعی در اندیشه و عمل امام خمینی (س)

‏‏چکیده‏

‏‏سرمایه‌ی اجتماعی مفهومی ‌است که طرح جدی مباحث آن، به دهه‌های اخیر استناد داده می‌شود؛ با‌این حال با توجه به ماهیت موضوع، مفاهیم، مؤلفه‌ها و شاخص‌های آن، که عمده‌ترین آن اهمیت یافتن پیوندها و روابط میان افراد و گروه‌ها و سرمایه‌ی ناشی از آن‌هاست، می‌توان آن را مفهومی ‌قدیمی ‌در یک قالب جدید دانست. در نتیجه امکان پیگیری ظرفیت‌های سرمایه‌ی اجتماعی در بسترهای فرهنگی، ارزشی و مذهبی جوامع نیز وجود دارد. با توجه به ‌این مسأله،‌ این پژوهش درصدد بررسی ظرفیت‌های سرمایه‌ی اجتماعی در‌ اندیشه و عمل امام خمینی، به‌عنوان یک رهبر مذهبی می‌باشد؛ که به نظر می‌رسد به خوبی توانست از سرمایه‌های اجتماعی بهره گیرد. برای دستیابی به ‌این هدف کلی، مفهوم سرمایه‌ی اجتماعی و پیشینه‌ی آن بررسی شده و ابعاد و مؤلفه‌های آن در نظریات رایج سرمایه‌ی اجتماعی استخراج گردیده است، سپس ضمن پرداختن به مبانی فکری و نظری‌ اندیشه‌ی امام خمینی، ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های سرمایه‌ی اجتماعی، در‌ اندیشه و عمل ‌ایشان مورد بررسی قرار گرفته و عناصر و ویژگی‌های سرمایه‌ساز رهبری امام خمینی بیان شده است. روش پژوهش حاضر نیز از حیث منبع گردآوری اطلاعات، «اسنادی» و از حیث روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، با توجه به کیفی بودن پژوهش و جنبه‌ی اکتشافی موضوع، روش «تحلیل متن» می‌باشد. یافته‌های کلی پژوهش نشان می‌دهد که اگر چه امام خمینی اصطلاح سرمایه‌ی اجتماعی را به کار نبرده و تحت چنین عنوانی به آن نپرداخته است، با ‌این حال ‌ایشان به سرمایه‌ای که در پیوندها و روابط میان افراد و گروه‌ها وجود دارد و به نیروی عظیم حاصل از آن واقف بوده است. همچنین ظرفیت‌های سرمایه‌ی اجتماعی به لحاظ ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌ها که البته شاخص‌ها و مصادیقی متناسب با ساختار مذهبی جامعه‌ی ‌ایران است، در‌ اندیشه و عمل ‌ایشان وجود دارد؛ با ‌این تفاوت که ‌این ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌ها در متن جهان‌بینی توحیدی و الهی ‌ایشان معنا می‌یابد و باید در آن بستر مورد توجه و بررسی قرار گیرد. بر ‌این اساس سرمایه‌ی اجتماعی در‌ اندیشه‌ی امام خمینی مفهومی ‌سه بُعدی است؛ بدین معنا که در تمام روابط در سطوح مختلف، همواره عنصر سومی ‌به نام خداوند حضور دارد. همچنین سرمایه‌ی اجتماعی در‌ اندیشه‌ی ‌ایشان می‌تواند در سطحی جهانی نیز قابل طرح باشد.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎