روشنفکری از دیدگاه امام خمینی (س)

‏‏چکیده‏

‏‏پژوهش حاضر درصدد پاسخ به ‌این سؤال است که امام خمینی (ره) عملکرد جریان روشنفکری در ‌ایران را چگونه ارزیابی کرده است؟"بر اساس فرضیه پژوهش؛ امام خمینی (ره) عملکرد روشنفکران را متأثر از جهان‌بینی، بنیادها و گرایش‌های نظری آنان دانسته، آنان را به دو گروه تقسیم کرده است: گروهی که مطالعات اسلامی‌ ندارند و تحت تأثیر ظواهر تمدن غربی‌اند؛ گروهی که با شناخت فرهنگ و تمدن اسلامی ‌و با استفاده از پیشرفت‌های علمی ‌غرب، سعی در خدمت به جامعه دارند." نظرات ریمون آرون، ژوزف شومپیتر، کارل مانهایم، آنتونیو گرامشی، سیمون مارتین لیپست و میشل فوکو از‌ اندیشمندان غربی و جلال آل احمد، علی شریعتی، رضا داوری و مرتضی مطهری از ‌اندیشمندان ‌ایرانی در باب روشنفکری مورد بررسی قرار گرفته است. از جمع‌بندی نظرات آن‌ها می‌توان به دو نوع روشنفکری به معنای عام ـ کسانی که دارای خرد و قوه تفکر بوده و اثرات علمی، فرهنگی و ... از خود بجای گذاشته‌اند ـ و روشنفکری به معنای خاص ـ با شاخص‌های: ‏‎‎‎‏) ‏‏از غرب نشأت گرفته است. ‏‎‎‎‏۲‏‏) ‏‏دموکرات است. ‏‎‎‎‏۳‏‏) ‏‏اهل تفکر و‌ اندیشه محض است ـ قائل شد. روشنفکر به معنی خاص موردنظر پژوهش حاضر است. در یک تقسیم‌بندی دیگر و بطور کلی جریان روشنفکری در ‌ایران معاصر شامل روشنفکری دینی با شاخصه‌های ‌ایمان و معرفت دینی، عشق به علم و هنر هجرت فکری، درد دین داشتن، توانایی و خلوص؛ و روشنفکری غرب‌گرا، با انواع روشنفکری چپ‌گرا، ملی‌گرا، لیبرال و التقاطی است. امام خمینی (ره) با اذعان به تأثیر جریان روشنفکری معاصر‌ ایران در تحولات سیاسی ـ اجتماعی ‌ایران دو جریان روشنفکری را از یکدیگر تفکیک می‌نمایند. داوری امام خمینی (ره) درباره طیف روشنفکران دینی، متعهد، دارای خودباوری فرهنگی، و با نگرش به توده مردم مثبت و نقش آن‌ها در تحولات سیاسی، اجتماعی ‌ایران در راستای منافع اسلام و ملت ارزیابی می‌گردد. اما طیف دوم روشنفکری که در پژوهش حاضر به‌عنوان روشنفکران غرب‌گرا تلقی می‌کردند از نظر امام خمینی (ره) به دلیل از خود بیگانگی فرهنگی، عدم توجه به اقشار و توده مردم و ناآگاهی و گاه مخالفت با دین اسلام؛ مورد انتقاد هستند.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎