مبانی و دیدگاههای عرفانی امام خمینی(س)
در پیوند با عاشورا
شایسته شریعتمداری
هرچند امام خمینی(س) شخصیتی جامع و همه جانبه داشت و تمامی علوم و معارف الهی را در حد کمال دارا بود، اما بلاشک وجهۀ عرفانی در او مشخص ترین وجهۀ شخصیتی بود و بر سایر وجوه غلبه داشت. این امر از مقایسۀ تعداد آثار عرفانی آن بزرگوار با تعداد آثاری که در دیگر زمینه ها به جا گذاشته اند، به خوبی برمی آید و نیز از بررسی و تحلیل مجموعۀ کلامها و پیامها و مکاتباتشان در دوران انقلاب اسلامی به روشنی نتیجه می شود و بیش از همه در کلامها و پیامهایی که در ارتباط با شهادت بیان و ارسال شده اند، مشاهده می شود. کلامها و پیامهایی که همه رنگ و بویی عرفانی دارند و بیان کننده و نشان دهندۀ عرفان خاص آن بزرگوارند; عرفانی آمیخته با سیاست و از نوع سیاسی، عرفان مبارزه و جهاد، عرفان شهادت پرور وحماسه آفرین ، نه عرفان انزوادوست و عزلت طلب وخانقاهی پرور.
سعی ما در این مقاله ارایۀ برداشتها، تعاریف و مفاهیم عرفانی بوده که امام از موضوع شهادت به دست داده اند و هدف اصلی در آن، دست یافتن به آن مبانی فکری و دیدگاههای عرفانی امام بوده که به فرهنگ شهادت پروری و روحیۀ شهادت طلبی منتهی می شود، همان مبانی که امام خود عمیقاًبدانها باور داشت و عملاً سخت بدانها پای بند بود و نقشی اساسی در مبارزه و مقاومت مردم ایران در طول انقلاب اسلامی و به ثمر رسیدن آن و نیز گسیل جوانان ایران زمین به جبهه های جنگ و دفاع از میهن اسلامی، دارا بود و نیز نشان دادن ملتقا و پیوندگاه آن مبانی عرفانی با نهضت عاشورا که تجلی گاه
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 100 اصلی شهادت و در حقیقت نحوۀ تکوین و تغذیۀ آنها از سرچشمۀ اصلی خود است.
رئوس اصلی مطالب مقاله عبارتند از:
1 - تعاریف و مفاهیم عرفانی جهاد و شهادت در راه خدا
مقام اسرارآمیز شهادت از مختصات انسان کامل، شهادت و عشق الهی، محبوبیت شهید نزد خدا، شهادت وصال با محبوب و ملاقات با خدا
2 - انطباق جهاد و شهادت در راه خدا با سیر و سلوک عرفانی:
شهادت تحقق تهذیب نفس و هجرت الی الله، شهادت مصداق حقیقی قیام لله، درس قیام از نهضت عاشوراوشکست ناپذیری شهادت، عمل به وظیفه بدون نظر به نتیجه، تجلی خدا بر شهید و فنای شهید در خدا، شهید در مقام رضا
3 - جانبازی شهیدانه اوج اخلاص عارفانه
4 - عجز غریبان و غربی اندیشان از ادراک ارزش عرفانی شهادت
5 - شهادت پروری و روحیۀ شهادت طلبی
6 - انعکاس مبانی عرفانی در وصایای شهدا.
لازم به تذکر است که تفکیک مرسوم میان دو حوزۀ عرفان نظری و عملی در بررسی و دسته بندی مطالب ارایه شده صورت نگرفته – هر چند که سیاق مطالب خود گویای نوع آنهاست – و این از آن روست که حوزۀ علم وعمل در وجود مقدس امام، واحد و درآمیخته بود وعرفان نظری و عملی در او با هم به تحقق و کمال رسیده بود.
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 101