فهرست تفصیلی
مقدمه..........................................................................................................................3
فهرست اجمالی.............................................................................................................7
روش کشف ملاک و نقش آن در تغییر احکام
فصل اوّل: کلیّات
مبحث اوّل:اصول کلی و مبانی احکام
گفتار اوّل: اصول کلّی حاکم بر احکام شرعی
الف) اصل حسن و قبح عقلی
ب) اصل عدل الهی
ج) اصل تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی
د) اصل تطابق دستگاه تشریع با دستگاه تکوین (اصل فطری بودن احکام شرعی)
گفتار دوّم: مبانی احکام شرعی
الف) توافق با اهداف کلّی دین
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 509 ب) انفتاح باب علم و علمی
ج)مکان شناخت مناطهای برخی از احکام
1) نظرگاه امام خمینی در اینباره
2) اهمیت و ضرورت کشف مناط
3) اقسام اوصاف (ملاکها، علّتها)
د) وجود مصلحت
1 - ویژگیهای مصلحت و منافع ملحوظ در قوانین دینی و دنیوی
2 - اقسام مصالح کلّی از حیث اعتبار نزد شارع
مبحث دوّم: تقسیم بندی احکام و بررسی نقش بعضی از منابع در استنباط احکام.
گفتار اوّل: تقسیم بندی احکام
الف) اقسام احکام از حیث تاسیسی یا امضائی بودن
ب ) اقسام احکام از حیث ثبات و تغییر
1 - مؤیداتی بر امکان تغییر احکام در بخشهائی از فقه
2 - عدم منافات تغییر احکام با جاودانگی شریعت
3 - تغییر حکم
4 - فرق نسخ با تغییر
5 - اقسام تغییر حکم
گفتار دوّم: بررسی نقش بعضی از منابع در استنباط احکام
الف) نقش عقل در استنباط احکام شرعی
ب)نقش بناء عقلاء دراستنباط احکام شرعی
ج) نقش عرف در استناط احکام شرعی
د) نقش مبادی فلسفی، کلامی و روش شناختی در استنباط احکام شرعی
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 510 فصل دوّم: مبادی تصوّری بحث و روشهای استکشاف مناط
مبحث اوّل: مبادی تصوّری بحث
گفتار اوّل: علت حکمت
الف) اقسام علت
1 - علت ثبوتی، علت اثباتی
2 - علت، مقتصی، سبب، شرط، مانع
3 - علت تشریع و علت تعمیم
ب) نقش مناسبت در ملاک و علت احکام شرعی
1 - مناسب حقیقی.......................................................................................................48
2 - مناسب اقناعی.......................................................................................................49
گفتار دوّم:تقسیم بندی ملاکات
الف ) ملاک حکم............................................50
ب ) ملاک قاعده...........................................................................................................50
ج ) ملاک نظریه و نظام فقهی.........................................................................................50
مبحث دوّم: روشهای استکشاف مناط
طرح کلّی بحث.............................................................................................................51
گفتار اوّل: روشهای کشف مناط از طریق نص
الف) تنصیص برعلت
ب) علت مستند به ظهور
1 - دلالت اقتضاء...........................................................................................................56
2 - مفهوم موافقت........................................................................................................56
3 - مفهوم مخالف.........................................................................................................57
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 511 ج) علت مستنبط از نص
1 - قیاس (طرد و عکس)................................................................................................58
2 - تمثیل (شباهت)......................................................................................................58
3 - مناسبت................................................................................................................58
4 - سبر و تقسیم.........................................................................................................59
د) طرق استنباط از نص
1 - مناسبت حکم و موضوع (فهم اجتماعی از نصوص)
1 - 1 - مناسبت حکم و موضوع در نظر امام خمینی(ره)
2 - 1 - مناسبت حکم و موضوع در کلام شهید صدر و ...
2 - الغاء خصوصیّت
1 - 2 - فرق تنقیح مناط با الغاء خصوصیت
2 - 2 - موارد تنقیح مناط از طریق الغای خصوصیت در جواهر
3 - تفکیک حیثیات (شمّ الفقاهه)
4 - ایماء
5 - تعلیق حکم بر وصف
خاتمه: دیدگاه امام خمینی(ره) در اقسام طرق کشف ملاک از نصوص
گفتار دوّم: روشهای کشف مناط برای حکمی شرعی
الف) روشهای کشف مناط برای حکمی شرعی
1 - عقل
2 - بناء عقلاء و عرف
1 - 2 - اهمیت بناء عقلاء و عرف در فقه و اصول
2 - 2 - کیفیت امضای شارع در مورد بناء عقلاء و عرف
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 512 3 - 2 - مبانی حجیت بناء عقلاء
4 - 2 - دیدگاه امام خمینی (ره) در موردبناء عقلاء
5 - 2 - کاربرد بنای عقلاء در کشف ملاک
6 - 2 - تفاوت عرفی شدن (سکولاریسم) با تکیه بر بنای عقلاء و عرف
ب) روشهای کشف مناط برای قاعده ای کلّی
1 - استقراء
2 - وحدت طریق مسألیتن
3 ـ انتزاع روح نص و قانون مذاق شریعت
ج) روشهای کشف مناط برای نظریه و نظام فقهی
1 - سابقه بحث
2 - تعریف نظام
3 - روش کشف نظام
1 - 3 - احکام و تشریعهای ثابت و متغیّر
2 - 3 - نکاتی دربارۀ نظام فقهی
د) ملاک حکم و اعمال آن در قالب فقه حکومتی و مصلحت نظام
1 - تفاوت حکم و فتوا
2 - تزاحم ملاکات و مصالح
3 - مبنای فلسفی حکومت و حکم حکومتی از دیدگاه علامه طباطبائی(ره)
4 - مصلحت نظام و مصالح مرسله
5 - نظرگاه اجمالی امام خمینی (ره) در مورد مصلحت و حکومت و فقه حکومتی
6 - ویژگیهای فقه حکومتی
پاورقی .......................................................................................................... 116
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 513 احکام و دگرگونی ملاکات احکام
مقدمه
1 - تبیین مفاهیم علت، حکمت، ملاک و مناط حکم شرعی
1 - 1 - تعریف علت
1 ـ 1 ـ 1ـ علت در امور تکوینی
2 - 1 - 1 – علت در امور اعتباری و شرعی
2 - 1 - تعریف حکمت
3 - 1 - ملاک و مناط
2 - دروان احکام بر محور مصالح و مفاسد
3 ـ عجز عقل از درک ملاک احکام تعبدی
4 ـ میزان توانایی عقل در کشف ملاکات احکام ...................................................... 154
5 - دگرگونی و گسترش احکام تابع دگرگونی و اشتراک در ملاکات
جمع بندی
پاورقی ها ...................................................................................................... 167
امام خمینی(ره) و نقش زمان و مکان در احکام حکومت گفتار اوّل: کلیّات
الف) تعریف علم فقه و شاخصهای آن
ب) مبادی و منابع علم فقه
ج)سیر تاریخی علم فقه
د) نقش زمان و مکان در تحول اجتهادی
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 514 گفتار دوّم: احکام حکومتی امام خمینی و تأثیر زمان و مکان در آن
الف) حدود اختیارات دولت اسلامی
ب) مسائل اقتصادی در حکومت اسلامی
ج) - مسایل حقوقی در حکومت اسلامی
د) مسایل عبادی در حکومت اسامی
پی نوشت ...................................................................................................... 209
احکام حکومتی و زمان و مکان
مقدمه371
گفتار اول: کلّیات
الف) معنای حکم373
ب) اقسام حکم حکومتی377
ج) رابطه حکم حکومتی با احکام اولیّه و ثانویّه ...................................................... 378
گفتار دوّم: احکام حکومتی در کتاب و سنّت
الف) احکام حکومتی در قرآن
ب) احکام حکومتی در سیره پیامبر(ص)
ج) احکام حکومتی در سیره ائمّه معصومین - علیهم السلام -
گفتار سوم: فقهاء و احکام حکومتی
الف) احکام حکومتی در سیرۀ فقها
ب) جلوه های حکم حکومتی در اندیشه و عمل امام خمینی(ره)
گفتار چهارم: قلمرو، دلیل نفوذ، اولی یا ثانوی بود احکام حکومتی
الف) دامنه و محدوده احکام حکومتی
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 515 ب) دلیل نفوذ احکام حکومتی
ج) اوّلی یا ثانوی بودن حکم حکومتی
پی نوشت ........................................................................................................ 417
نمونه هایی از احکام حکومتی
مقدمه ................................................................................................................ 265
(1) حکم حکومتی و ویژگیهای آن .............................................................................. 267
1 ـ 1 ـ تعریف حکم حکومتی ..................................................................................... 267
نقد و بررسی ......................................................................................................... 267
نقد و بررسی ......................................................................................................... 268
2 ـ 1 ـ ملاک حکم حکومتی ...................................................................................... 269
3 ـ 1ـ تفاوت میان حکم حکومتی و حکم اوّلی ............................................................. 270
(2) نمونه هایی از احکام حکومتی .............................................................................. 273
1 ـ 2 ـ نمونه هایی از احکام حکومتی عبادی ................................................................ 273
2 ـ 2 ـ نمونه هایی از احکام حکومتی اقتصادی ............................................................. 281
3 ـ 2 ـ نمونه هایی از احکام حکومتی جزائی ............................................................... 290
4 ـ 2 ـ نمونه هایی از احکام حکومتی خانوادگی ........................................................... 294
5 ـ 2 ـ نمونه هایی از احکام حکومتی سیاسی ............................................................ 297
چکیده مقاله ........................................................................................................ 307
پی نوشت .............................................................................................................. 308
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 516 مبانی احکام حکومتی از دیدگاه امام خمینی(ره)
پیشگفتار ............................................................................................................. 315
مقدمه: دورنمایی از حکم حکومتی و مبانی آن ............................................................ 317
فصل اوّل: حکم حکومتی و حق رهبری ........................................................................ 319
1 ـ 1 ـ حق رهبری در تئوری ولایت فقیه و احکام حکومتی .............................................. 320
2 ـ 1 ـ سیرۀ عملی امام خمینی(ره)، حق رهبری و صدور احکام حکومتی ........................ 327
فصل دوّم: حکم حکومتی و احکام الهی .................................................................... 330
1 ـ 2 ـ حکم ثابت و حکم متغیر .................................................................................. 331
2 ـ 2 ـ حکم اوّلی و حکم ثانوی ................................................................................. 336
فصل سوّم: نقش عنصر مصلحت در صدور حکم حکومتی ................................................ 346
1 ـ 3 ـ جایگاه مصلحت در فقه شیعه .......................................................................... 348
2 ـ 3 ـ مراتب مصلحت ............................................................................................. 350
3 ـ 3 ـ ولایت فقیه و مصلحت .................................................................................... 351
4 ـ 3 ـ مرجع تشخیص مصلحت ................................................................................. 353
5 ـ 3 ـ ضوابط تشخیص مصالح ................................................................................... 355
فصل چهارم: دایرۀ نفوذ حکم حکومتی .......................................................................... 359
پی نوشت .............................................................................................................. 364
احکام حکومتی در بستر زمان و مکان
پیشگفتار ............................................................................................................. 213
گفتار اوّل: کلیّات
الف) معنا و مفهوم حکم .......................................................................................... 215
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 517 ب) تقسیمات حکم ............................................................................... 222
گفتار دوّم: حکم تکلیفی و وضعی
الف) حکم تکلیفی ................................................................................................... 222
ب) حکم وضعی ...................................................................................................... 224
گفتار سوم: حکم واقعی و ظاهری، حکم اولی و ثانوی
الف) حکم واقعی و ظاهری ....................................................................................... 225
ب) حکم اولی و ثانوی .............................................................................................. 226
نتیجه بحث ............................................................................................................ 245
گفتار چهارم: حکم واقعی اولی و حکم حکومتی (ولایی)
الف) حکم حکومتی ................................................................................................. 247
ب) تفاوت احکام حکومتی با احکام اولی .................................................................... 249
چکیده مطالب ........................................................................................................ 258
پی نوشت .............................................................................................................. 259
تبیین مفهومی احکام اوّلیه و ثانویه و احکام حکومتی از دیدگاه فقهای شیعه
پیشگفتار
1 - تعریف احکام
2 - اقسام حکم
(1 - 2) عبادات، عقود، ایقاعات و احکام
(2 - 2) احکام تکلیفی، احکام وضعی
(3 - 2) احکام واقعی و احکام ظاهری
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 518 (4 - 2) احکام اولی، ثانوی و حکومتی
(5 - 2) احکام حکومتی در اسلام
(6 - 2) تفاوت بین حکم و فتوا
(7 - 2) پیشینه تاریخی احکام حکومتی
(5 - 7 - 2)
(9 - 2) موارد اعمال نظریه های ولایتی و حکومتی فقها در موارد خاص اقتصادی و سیاسی و حقوقی، اجتماعی
(10 - 2) ولایت بر مصالح عمومی جامعه
(11 - 2)محدودۀ حکم و فتوا
پی نوشت504
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 7ملاکات احکام و احکام حکومتی (مجموعه مقالات)صفحه 519