فهرست تفصیلی
مقدمه.........................................................................................................................................3
فهرست اجمالی...........................................................................................................................7
قرآن و نقش زمان و مکان در اجتهاد
پیشگفتار
1 ـ «مساله تدریجی بودن احکام» و «نقش زمان و مکان در اجتهاد»
(1 ـ 1) تعریف مساله «تدریجی بودن احکام» و فلسفه آن
(2 ـ 1) فرق میان مساله نقش زمان و مکان در تدریجی بودن احکام و نقش زمان و مکان در اجتهاد
2 ـ آیات الهی و نقش زمان و مکان در اجتهاد
(1 ـ 2) نمونه اوّل: آیات 60 ـ 62 سورۀ مبارکه احزاب
(2 ـ 2) نمونه دوّم: آیات 30 و 31 سورۀ مبارکه احزاب
(3 ـ 2) نمونه سوم: آیات 10 و 11 سورۀ مبارکه حدید
(4 ـ 2) نمونه چهارم: آیات 6 ـ 9 سورۀ مبارکه حشر
پاورقی
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 443
زمان و مکان و علم فقه
گفتار اوّل: کلیّات
الف) مفهوم زمان و مکان و تاثیر آن در فقه
ب) تاثیر زمان و مکان در علوم اعتباری
ج) جایگاه مسئله زمان و مکان
د) تفاوت زمان و مکان با امور مشابه و مرتبط
1 ـ زمان و مکان و عرف
2 ـ زمان و مکان و بناء عقلاء
3 ـ زمان و مکان و مسایل مستحدثه
4 ـ زمان و مکان و نسخ
5 ـ زمان و مکان و قاعده الاهم فالاهم
6 ـ زمان و مکان و قاعده الضرورات تبیح المحظورات
گفتار دوّم: چگونگی تاثیر زمان و مکان و قلمرو آن
الف: تاثیر زمان و مکان در ملاکات احکام
1 ـ ملاکات احکام عبادی
2 ـ ملاکات احکام معاملی
3 ـ ملاکات احکام شخصی
4 ـ ملاکات احکام مرتبط به نظام
ب: تاثیر زمان و مکان در موضوعات و متعلقات احکام
1 ـ تعریف موضوع و متعلق
2 ـ اقسام تغییر خصوصیات و شرایط در یک موضوع
ج) تاثیر زمان و مکان در مفاد ادلّه و مبانی اجتهاد
1 ـ زمان و مکان و مفاد ادّله
2 ـ زمان و مکان و مبانی اجتهاد
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 444 د) قلمرو تاثیر زمان و مکان
1 ـ زمان و مکان و حکم اوّلی و ثانوی
2 ـ زمان و مکان و احکام ضروری
3 ـ زمان و مکان با وجود نص خاص
گفتار سوّم: زمان و مکان و پاره ای از شبهات و دفع آنها
الف) منافات با دسته ای از روایات
1 ـ روایت حلال محمد (ص) حلال...
2 ـ حدیث ان لله تبارک و تعالی فی کل واقعة حکماً
ب) شبهاتی دربارۀ فقه
1 ـ زمان و مکان و استلزام فقه جدید
2 ـ زمان و مکان تنها راه علاج مشکلات فقهی
3 ـ زمان و مکان و استلزام قبول فقه اهل سنت
ج) زمان و مکان و بدعت
د) زمان و مکان و معارضه با ادّعای اطلاق یا اجماع فقهاء سلف
نتیجه
پاورقی.....................................................................106
عقل و وحی در بستر زمان
مقدمه
(1) تعارض عقل و وحی و مسئله ثابت و متغیر
1 ـ 1 ـ تعارض عقل و وحی در قرون وسطی
2 ـ 1 ـ تعارض عقل و وحی در جهان اسلام
3 ـ 1 ـ مسئله ثابت و متغیر در شریعت
4 ـ 1 ـ تمایز امور خردمندانه و دستاوردهای عقل
(2) رویکرد فحص از عناصر ثابت و متغیردر حل مساله «ثابت و متغیر»
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 445 1 ـ 2 ـ راههای تمیز ثابت از متغیر
2 ـ 2 ـ ارزیابی رویکرد فحص از ثابتات
(3) رویکرد معرفت شناختی ـ تفسیری
1 ـ 3 ـ تمایز دین از معرفت دینی
2 ـ 3 ـ اوصاف دین
3 ـ 3 ـ تبیین علت تحوّل در معرفت دینی
4 ـ 3 ـ طرح کلی تبیین تحول در معرفت دینی
5 ـ 3 ـ توصیۀ نظریه
کتابنامه
فقه و اجتهاد در بستر زمان و مکان
مقدمه
گفتار اوّلجاودانگی احکام و پویایی فقه
(1 ـ 1) جامعه متحوّل، فقه متحوّل
(2 ـ 1) پویایی فقه سنّتی
(3 ـ 1) منظور از زمان و مکان در فقه
(4 ـ 1) قوانین و طبیعت انسان
(5 ـ 1) قوانینت و طبیعت جوامع
گفتار دوّمبناءات عقلائی و احکام عرفی
(1 ـ 2) قوانین اسلام در قلمرو حکم عقل
(2 ـ 2) دلیل عقل
(3 ـ 2) عرف
(1 ـ 3 ـ 2) عرف و ارزش فقهی آن
(2 ـ 3 ـ 2) ادله حجیت عرف
(3 ـ 3 ـ 2) تقریر معصوم و نظر امام خمینی(ره)
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 446 پاورقی
نقش علوم بشری در اجتهاد
(1) مبانی و مسائل مرتبط با نقش علوم بشری در اجتهاد
1 ـ 1 ـ روش تحقیق در این مساله
2 ـ 1 ـ دامنه ارتباط علوم با فقه
3 ـ 1 ـ مجاری این ارتباط دقیقاً کدامند؟
4 ـ 1 ـ فقیهان گذشته تا چه حد به نقش سایر علوم التفات و اعتنا داشته اند؟
5 ـ 1 ـ معیار لزوم فحص و کاوش در علوم دینی و خصوصاً فقه چیست؟
6 ـ 1 ـ آیا معرفت دینی از جمله معرفت فقهی نسبی است؟
7 ـ 1 ـ آیا ضرورت های دینی و فقهی وجود دارد که هیچگونه تحولی در آن راه نداشته باشد؟
8 ـ 1 ـ معنای نص دینی چیست؟
(2) روش تحقیق درباره نقش علوم بشری در اجتهاد
1 ـ 2 ـ متد تاریخی و دیدگاه معرفت شناسانه
2 ـ 2 ـ معرفت درجه اول و معرفت درجه دوم
3 ـ 2 ـ نقد دیدگاه تاریخی
4 ـ 2 ـ اشاره به کلام برخی از منتقدین
5 ـ 2 ـ بحثی مشابه در فلسفه علم
6 ـ 2 ـ راه حل لاری لودن
7 ـ 2 ـ ربط فلسفه فقه و تاریخ فقه
پاورقی......................................................................................................213
لزوم بازنگری در فقه با توجه به زمان و مکان
مقدمه
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 447 موارد فقهی قابل بازنگری
1 ـ بیع معاطات
2 ـ احتکار
3 ـ خرید و فروش خون
4 ـ احیاء موات
5 ـ مجسمه سازی
6 ـ ضرورت تغییر در شیوه اجرای برخی از احکام
خاتمه
پاورقی
راههای برخورد با مسائل زمان
در یک نگاه تاریخی تطبیقی
مقدمه
1 - حوادث جدید و موضع گیری خلفا
(1 – 1) انواع حوادث جدید پس از پیامبر (ص)
2 – علی(ع) و مسائل زمان
(1 - 2) اصول کلی حاکم بر مواضع امام علی(ع)
(2 – 2) نظریه های موجود درباره برخوردهای امام علی (ع) با حوادث زمان
(3 – 2) نحوۀ برخورد غیرمعصوم با حوادث زمان از دیدگاه امام علی (ع)
3 - عصر تکوین مذاهب و چگونگی برخورد با مسائل جدید.
4 – امامیه و مساله زمان
(1 - 4) نظریه های موجود دربارۀ این مساله......................................259
(1 – 1 – 4) نظریه احکام ثانوی
(2 – 1 – 4) نظریه تعیین مصداق موضوع به توسط عرف
(3 – 1 – 4) قضیة فی واقع
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 448 (4 – 1 – 4) نظریه ولایت فقیه
(5 – 1 – 4) نظریه تاثیر زمان و مکان بر موضوع
(6 – 1 – 4) نظریه منطقه فراغ تشریعی
(7 – 1 – 4) نظریة لزوم اجتهاد جهت کشف گرایشها و خطوط کلی حاکم بر افکار و احکام اسلامی
(2 – 4) مقایسه ای چند بین امامیه و اهل سنت
پاورقی
جایگاه زمان و مکان در اجتهاد
1 ـ اصول ثابت و متغیر در اسلام
(1 ـ 1) همسویی احکام جاودانه اسلام با فطرت
(2 ـ 1) مطابقت کتاب تکوین با تشریع
2 ـ نقش زمان و مکان در استنباط
3 ـ جایگاه زمان و مکان در اجتهاد
4 ـ نمونه هایی از نقش زمان و مکان در تغییر احکام
(1 ـ 4) مضاربه........................................................278
(2 ـ 4) فروش سلاح به دشمنان اسلام.......................280
(3 ـ 4) خرید و فروش خون.........................................280
(4 ـ 4) شطرنج.......................................................281
(5 ـ 4) انفال...........................................................282
5 ـ کاربرد عرف و جامعه شناسی فقیه در استنباط احکام
نتیجه
پاورقی
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 449
پژوهشی در مبانی تطبیق پذیری قوانین اسلامی
با تحولات اجتماعی و تقابل آنها
مقدمه
ـ نکات بحث
ـ اصل مصلحت
ـ ملازمه عقل و شرع
ـ پدیده استعمار و تجددگرایی در حقوق اسلامی
ـ استدلال پیروان نظریه تغییرناپذیری
پاورقی
نقش زمان و مکان در اجتهاد
مقدمه
1 ـ زمان و مکان عصر خطابات
(1 ـ 1) مراحل و آثار نقش زمان و مکان در فهم موضوع کلی حکم
(2 ـ 1) زمان و مکان عصر خطابات و تمسک به فعل معصوم
نتیجه
2 ـ زمان و مکان عصر استنباط
(1 ـ 2) جایگاه بحث زمان و مکان در علم اصول فقه
(2 ـ 2) شناخت ضرورتهای علمی
(3 ـ 2) شناخت موضوعات
(4 ـ 2) ولایت فقیه و نقش زمان و مکان در اجتهاد
نتیجه
پاورقی
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 450
نقش زمان و مکان در روند اجتهاد
مقدمه
1 ـ عدم تغییرپذیری شریعت در بخش عبادات
(1 ـ 1) آیات دالّه بر عدم تغییرپذیری شریعت (موضوعاً و حکماً) در عبادات
(2 ـ 1) تلقّی موضوع و حکم در عبادات از شارع
2 ـ تغییر پذیری شریعت در بخش معاملات
(1 ـ 2) معنای تغییرپذیری شریعت در بخش معاملات
(2 ـ 2) سبب تغییرپذیری شریعت در بخش معاملات
3 ـ شرکت و تغییرات احکام آن بر اساس زمان و مکان
4 ـ اثر پیشرفت علم در تغییر احکام شرعی
5 ـ اثر پیشرفت علم در فهم دین
نقش زمان و مکان در اجتهاد و ادلّۀ اعتبار آن
پیشگفتار
گفتار اول: تبیین نقش زمان و مکان در اجتهاد
1 ـ 1 ـ وارد وفاق
2 ـ 1 ـ موارد خلاف
گفتار دوم: ادله اعتبار
1 ـ 2 ـ تناسب حکم و موضوع
2 ـ 2 ـ تبعیّت احکام از ملاکها
3 ـ 2 ـ جامعیّت و جاودانگی اسلام
4 ـ 2 ـ «حوادث واقعه» در توقیع شریف
5 ـ 2 ـ احکام خاص در حکومت حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه ـ
6 ـ 2 ـ تاثیر زمان و مکان در نوع حکم در لسان معصومان
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 451
گفتار سوم: مناقشات و ایرادها
1 ـ 3 - فقه پویا و مسالۀ توجیه گری
2 ـ 3 ـ تحریم حلال و تحلیل حرام
3 ـ 3 ـ حوزۀ زمان و مکان و مسالۀ نسخ
4 ـ 3 ـ تاسیس فقه جدید
5 ـ 3 ـ بازی با مکتب
پاورقی
نظریه اندیشه مدون در اسلام
مقدمه
گفتار اول: دین و عناصر ثابت و متغیر
1 ـ 1 ـ دین چیست؟
2 ـ 1 ـ بحران ثبات دین و تغیّر دنیا
3 ـ 1 ـ عناصر ثابت و متغیر در دین
گفتار دوم: نظریۀ اندیشه مدوّن در اسلام
1 ـ 2 ـ پایه های کلامی نظریه
2 ـ 2 ـ پیکره اصلی نظریه
1 ـ 2 ـ 2 ـ نظام
2 ـ 2 ـ 2 ـ مکانیزم
3 ـ 2 ـ 2 ـ حقوق
3 ـ 2 ـ نتایج روش شناختی نظریه
خاتمه
پاورقی...............................................................440
مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد» ـ جلد 3اجتهاد و زمان و مکان (3)( مجموعه مقالات)صفحه 452