مصاحبه با شاعره‏‏ ی متعهد معاصر خانم دکتر طاهره صفارزاده

‏‏مصاحبه با شاعرۀ متعهد معاصر خانم طاهره صفارزاده‏

‏‏ با سلام و تشکر از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید به عنوان اولین سؤال بفرمایید:‏‎ ‎‏تعریف جنابعالی از شعر انقلاب اسلامی چیست؟‏

‏‏ اگر منظورتان «چگونه شعری بودن» باشد، عرض می کنم شعری باید باشد وصف الحال‏‎ ‎‏تحولی الهی در نفوس یک ملت.‏

‏‏ زنان شاعر پس از پیروزی انقلاب اسلامی در شعر معاصر چه نقشی ایفا کرده اند؟‏

‏‏ همان نقشی که مردان ایفا کرده اند. این شاعران اکثراً نوپا و جوان بودند، اما پرشور و‏‎ ‎‏شوق و پیوسته به اسلام.‏

‏‏ تأثیر امام خمینی(س) بر شعر معاصر بویژه شاعران زن چگونه بوده است؟‏

‏‏ به یاری فطرت الهی و رهنمود امام، شاعران  به مضامین دینی پرداختند و شعر، دارای‏‎ ‎‏هدفی مشترک و اصیل شد. اصلاً فضای باز اسلامی به کشف استعداد های خوب و سالم‏‎ ‎‏منجر گردید.‏

‏‏ سهم شاعران زن در شعر و ادبیات دفاع مقدس چه میزان بوده است؟‏

‏‏ این سؤال یک پژوهش کتبی لازم دارد.‏

‏‏ تحولات موضوعی شعر شاعران زن در پرتو اندیشه های امام خمینی(س) را بیان‏‎ ‎‏فرمایید؟‏

‏‏ اینقدر زن، زن نگویید. خداوند فرقی بین زن و مرد قائل نشده است. به فرمایش قرآن‏‎ ‎‏مجید نیت درست و عمل صالح داشتن مهم است.‏

‏‏ شعر شیعی که بعد از انقلاب اسلامی سروده شده است از چه ویژگیهایی برخوردار‏‎ ‎‏است؟‏

‏‏ بخشی از آن تحت تأثیر شعرای شیعی از نسل کهن و قدیم نوشته شده و بخش دیگر‏‎ ‎

‏‎

‎‏

توصیف کننده و بیانگر ارادت به شهدای شیعه ی انقلاب است.‏

‏‏ جایگاه حضرت زینب(س) در شعر انقلاب چگونه جایگاهی است؟‏

‏‏ جایگاه رهبری الهی. گمان کنم در شعر «سالار صبر» کوشیده ام که فارغ از مداحی های‏‎ ‎‏تکراری، به واقعیت شخصیت الهی حضرت بپردازم در حد بضاعت البته. مادران و همسران‏‎ ‎‏فداکار شهدای انقلاب اسلامی، الحق به پیروی از آن اسوه ی الهی، صبوری و استقامت نشان‏‎ ‎‏داده اند.‏

‏‏ اولین شعری که جنابعالی به عنوان یکی از معدود شاعران مکتبی قبل از انقلاب‏‎ ‎‏اسلامی درباره ی انقلاب سرودید به چه سالی بر می گردد و بازتاب آن چگونه بود؟‏

‏‏ انتظار یک انقلاب یعنی اشراق در اشعار من کلاً یک دهه قبل از انقلاب دیده می شود به‏‎ ‎‏خصوص شعر «سفر زمزم» در سال 48،  «سفر سلمان» که در سال 52 سروده ام و مجموعه ی‏‎ ‎‏«سفر پنجم» که قبل از انقلاب و در آغاز نهضت در سال 56 به چاپ رسید.‏

‏‏ با توجه به شعر امروز مخصوصاً تحولات سبکی شعر کلاسیک تأثیر انقلاب اسلامی‏‎ ‎‏را در این تطور در چه سطحی می بینید؟‏

‏‏ شاعرانی که در بازگشت به قوالب کهن شعر می گویند بیشترشان موفق اند. من که تازگی و‏‎ ‎‏طراوت آثار آنها را قدر می شناسم. به خصوص آنها که توانسته اند نغمه را به قول صائب «به‏‎ ‎‏زور به ساز نبندند» و حقایق روز را در شعر، بدون جلب رضایت قافیه متجلی سازند.‏

‏‏ چه موضوعاتی تحت تأثیر امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی یا برای اولین بار و یا در‏‎ ‎‏سطحی برجسته تر در شعر شاعران پس از انقلاب جلوه گر شده اند؟‏

‏‏ موضوعاتی چون دفع استعمار و دعوت به دین، که طرح این مضامین مرهون انقلاب‏‎ ‎‏است. بسیار مشکل و حتی برای عده ای محال بود که در رژیم گذشته بدون آزار دیدن از‏‎ ‎‏عمال رژیم وارد این مباحث شوند. اگر شاعران هم عصر من در رژیم گذشته شعر دینی‏‎ ‎‏گفته اند و همان زمان چاپ کرده اند با اتکا به دین با استعمار در نیاویخته اند. عموماً مدح و‏‎ ‎‏منقبت و یا مراثی از این دسته اند که ضرری متوجه حکومت نمی شود من در کتاب‏‎ ‎

‏‎

‎‏

«مردان منحنی» شرح واقعه را گفته ام.‏

‏‏ خانم صفارزاده عناصر تشکیل دهنده ی طبقه روشنفکر دینی در سالهای پیش از‏‎ ‎‏انقلاب اسلامی عموماً محصول حوادث سیاسی و تاریخی بود، مانند قیام پانزدهم‏‎ ‎‏خرداد، با این وصف واکنش اعتقادی جوانان مسلمان در برابر غرب زدگی و کمونیسم، گاه‏‎ ‎‏تجلی فرهنگی و ادبی می یافت، نظیر اشارات حضرتعالی به لغزشهای روشنفکری. در‏‎ ‎‏مصاحبه با محمد حقوقی، آیا زمینه ی دیگر برای تشکیل طبقه روشنفکر دینی سراغ‏‎ ‎‏دارید؟‏

‏‏ برای اینکه تعلیمات دینی حق طلبانه به صورت فعال و قدرتمند و توجیح گر برای قشر‏‎ ‎‏دانشگاهی و غربزده وجود نداشت. مردم عادی و اهل بازار و کسبه راه سنتی دین را آن هم‏‎ ‎‏نیمه آگاهانه به دنبال روحانیت می پیمودند. اساس غربزدگی ناشی از احساس «حقارتی‏‎ ‎‏مصنوعی» است یعنی آسمان پر شکوه، عظمت خلقت الهی، که در انسان خشوعی واقعی و‏‎ ‎‏تواضعی از سر حق از آنگونه که ذره در برابر بینهایت دارد ایجاد می کند، باید در پرتو قرآن‏‎ ‎‏مجید دیده شود تا کامپیوتر شناسی و دیگر علوم روز که همه را خالق توسط خلق ذهن انسان‏‎ ‎‏عنایت فرموده، گنده و اعجاب انگیز جلوه نکند و «احساس حقارت مصنوعی» ایجاد نشود و‏‎ ‎‏انسان در توسعه ی ادراک و در گریز از جهالت در برابر علم اعلی یکسره بکوشد. هواخواهان‏‎ ‎‏تشکیل طبقه ی روشنفکر دینی علاوه بر درک و تحصیل معارف باید در عمل بتوانند نفس‏‎ ‎‏جاه طلب و مادی خود را مهار کنند والا مزیتی بر روشنفکر غیر دینی ندارند، حداقل در‏‎ ‎‏مواردی که به خیر و صلاح جامعه مربوط می شود و البته خداپرستی و عبادت صادقانه در‏‎ ‎‏زندگی یک فرد می تواند پایه ی تقوای سیاسی و اجتماعی او واقع شود.‏

‏‏ بی مهری طبقات روشنفکری نسبت به تاریخ حماسه های دینی و وقایع مذهبی به‏‎ ‎‏عنوان یک خاطره ی قومی از دیدگاه شما چگونه ارزیابی می شود؟‏

‏‏ اگر منظور روشنفکر بی توجه و یا عاری از دین است باید این تفاهم را هم داشته باشیم که‏‎ ‎‏در انقلاب عموماً روشنفکران پیشگام بالای سن چهل و حتی پنجاه بودند یعنی ساخته شده‏‎ ‎‏بودند و تظاهرات «مقاومت» در آنها فقط دارای جنبه میهنی بود که غیرکافی و محدود است.‏‎ ‎‏ترک عادت، زمان لازم دارد و به طور خلق الساعه میسر نیست. جامعه، انسان معصوم را تابع‏‎

 ‎
‏‎

‎

‏قرار می دهد مگر اینکه اولیای دین و معنویات یکسره مواظب نسل باشند که در گذشته‏‎ ‎‏چنین نبود و در خود حوزه ی علمیه می گویند قرآن خوانده نمی شد یعنی ممنوع بود.‏‎ ‎‏نوجوانان متحول شدند ولی در بزرگتر ها دیر شده بود و تفکر مادی غلبه داشت و دارد. این‏‎ ‎‏یک تحلیل فشرده ولی واقع بینانه است باید درباره ی این موضوع با انصاف بررسی شود،‏‎ ‎‏یعنی پژوهشی در خور انجام گیرد.‏

‏‏ گروهی معتقدند بزرگ ترین دستآورد تکنیکی در ادبیات دو دهه ی اخیر آشتی قالبهای‏‎ ‎‏سنتی شعر با زبان و طرز نو بیان است و بزرگ ترین دستآورد محتوایی آن ظهور‏‎ ‎‏اندیشه های عرفانی و مذهبی در آن، نظر شما چیست؟‏

‏‏ در بسیاری از آثار با این گروه موافقم اگر چه من همواره بر این عقیده ام که دست و پاگیری‏‎ ‎‏قالبهای شعر قدیم بالاخره در جایی جلوی بیان حقایق را می گیرد. اما درباره ی محتوای شعر‏‎ ‎‏هم خداوند منت بر شاعران این عصر نهاده که در آزادی کامل به اندیشه های مذهبی روی‏‎ ‎‏برده اند و بدون دغدغه ی خاطر می نویسند و نشر می دهند و حکومت هم آنها را حمایت‏‎ ‎‏می کند، قدیم روشنفکری دینی محل استهزاء بود.‏

‏‏ آیا سخن، سکوت، نگاه، اندیشه، عرفان و به طور کلی مجموعه ی ابعاد وجودی امام‏‎ ‎‏خمینی(س) به عنوان یک مصلح اجتماعی می تواند در ژرف ساخت ادبیات دینی عصر ما‏‎ ‎‏مؤثر باشد؟‏

‏‏ صداقت و صراحت امام خمینی(س) در تفهیم اسلام و مأموریت الهی او در ساخت‏‎ ‎‏انسانهای عادی غیر شاعر هم اثر داشت. طبعاً گیرنده های شاعر و نویسنده بهره ی والاتری‏‎ ‎‏دارند.‏

‏‏ آیا شما هم به این قول که شعر از حلقه ی حکیمان و عالمان خارج شده و به دست‏‎ ‎‏شاعران افتاده است معتقد هستید؟‏

‏‏ تفکیک شاعران در سوره ی مبارکه ی شعرا، تکلیف را روشن کرده است. علم و حکمت‏‎ ‎‏هدیه ی خداوند به شاعران مؤمن و ستیزنده علیه ناحق است.‏

‏‏ در پایان اگر برای شاعران جوان و بویژه زنان شاعر مطلب خاصی دارید بفرمایید.‏

‏‏ به زن و مرد شاعر مخلص و حقگو سلام دارم.‏

‏‏ با تشکر.‏

‏ ‏

‏‎

‎