زراعت و اشجار در زمین غصبی
[سؤال 9393] 5197
بسمه تعالی 21 / 11 / 1361
حضور محترم امام امت، خمینی بت شکن، با سلام و درود بر رزمندگان جبهۀ حق علیه باطل، سؤالی را در رابطه با زمین های وقفی مطرح می کنم.
سؤال به این صورت است که: زمین های وقفی را در دوران طاغوت به نام کسی کرده اند که روی آن زمین کار می کرده و خود این جای سؤال است که آیا پولی که از حاصل این زمین به دست می آید خوردنش صحیح است یا نه؟ چون همان طور که گفته شد زمین وقفی را در بیشتر جاها سند زده اند به اسم آن شخص که زراعت در آن زمین می کرده. و لطفاً بنویسید باید با زمین چه کرد؟ آیا پولی که از کار در آن زمین به دست آمده را می توان در آبادانی ده به کار برد، مثلاً ساختن حمام برای ده؟
بسمه تعالی، وقف باید به حال اول برگردد و عواید آن صرف در جهت وقف شود و چنانچه بذر از کشاورز بوده، حاصل هم از خود او است ولی اجرت المثل وقف را ضامن است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 217 [سؤال 9394] 5198
بسمه تعالی 5 / 11 / 1361
محضر مبارک پیشوای مقدس اسلامیان، حضرت آیت الله امام خمینی، مدّ ظله
شخص یا اشخاصی زمینی را غصب کرده و در آن اشجار غیر مثمر غرس نموده اند؛ آیا صاحب شرعی زمین حق دارد آن اشجار را از زمین خود قطع و خارج نماید یا خیر؟
بسمه تعالی، می تواند از غاصب مطالبۀ قطع و خارج کردن درختان را بنماید و اگر حاضر نشد، با مراجعه به محاکم صالحه قطع نماید.
[سؤال 9395] 5199
بسمه تعالی
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران و ملجأ مستضعفان جهان، آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی علی رؤوس المسلمین، چه می فرمایید در این مسائل شرعیه:
1. زیدی بدون اجازه، زمین عمروی را غصب کرده و به وسیلۀ بولدوزر و کارگر آباد نموده؛ حالا عمرو که صاحب زمین است جلو رفته تا زمین خود را بگیرد، ولی زید ادعا کرده که عمرو باید مخارجی را که برای آباد کردن زمین مذکور نموده بپردازد و سپس زمین خود را تصرف نماید، والاّ زید حاضر نیست زمین مذکور را به صاحب اصلی اش پس بدهد. آیا باید عمرو شرعاً مخارج مذکور را بدهد و زمین خود را تصرف کند یا خیر؟
2. در سؤال مذکور، علی فرض آن که عمرو باید مخارج زید را بدهد، آیا مخارج زمانی که زید زمین را غصب نموده و آباد کرده باید بدهد؛ چون در آن زمان وسایل و کارگر ارزان تر بوده ولی حالا گران تر شده، یا مخارج را به قیمت زمان فعلی باید سنجید و پرداخت؟
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 218 3. در سؤال مذکور، زید زمین را پس از غصب کردن آباد کرده و از دنیا رفته؛ زمین مذکور را وارث گرفته؛ وارث هم اولاً همۀ آن ها کبیر می باشند، ثانیاً خود وارث هم می دانند که زمین مذکور را زید غصب کرده. آیا در این صورت هم وارث شرعاً حق دارند که مخارج مذکور را از عمرو بگیرند یا خیر؟ حکم الله را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، در مفروض مسائل، زمین باید به صاحبش برگردد و هیچ حقی بر او نیست؛ بلی اگر از اعیان اموال آباد کننده در زمین باشد، ملک خود او است و وارث حکم خود متوفی را دارد.
[سؤال 9396] 5200
بسمه تعالی
مرجع عالی قدر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
پس از سلام و تحیات؛ لطفاً نظر مبارک را در مورد مسائل زیر بیان فرمایید:
1. کسی که در ملک دیگری به طور غصب زراعت کرده، آیا مالک حق دارد که قبل از برداشت زرع از کار او جلوگیری کند، یا باید صبر کند پس از برداشت محصول از غاصب خلع ید نماید؟
بسمه تعالی، حق دارد.
[سؤال 9397]
2. نظر مبارک دربارۀ حدیث «الزرع للزارع ولو کان غاصباً» چیست؟ اصولاً این حدیث تحت چه شرایطی صحیح است؟
بسمه تعالی، منظور این است که هر کس صاحب بذر است حاصل هم مال او است و غاصب معصیت کار، و باید اجرت المثل زمین را بدهد و مالک حق دارد زمین را از کشت تخلیه کند.
[سؤال 9398]
3. اگر زارعی غصباً در ملک کسی زراعت کرد، نسبت به مدتی که از ملک استفاده
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 219 کرده اجرت المثل را ضامن است یا خیر؟
بسمه تعالی، ضامن است.
[سؤال 9399] 5201
بسمه تعالی 27 / 3 / 1361
محضر مبارک دفتردار ویژۀ آیت الله العظمی امام امت، رهبر کبیر، آقای خمینی
پس از عرض سلام و آرزوی طول عمر برای امام بزرگوار و حضرت عالی، و آرزوی پیروزی رزمندگان شجاع در جبهه های حق علیه استکبار جهانی، این جانبان ورّاث مرحوم صفرعلی هستیم که مرحوم پدرمان 12 سهم از 96 سهم ملکی، با مشکلات زیاد و رنج فراوان و فروش لوازم اولیۀ زندگی، برای امرار معاش خود ابتیاع می نمایند. پس از فوت مرحوم پدرمان، این ملک به ورّاث فوق الذکر ارث رسیده و تک تک ورّاث هم کشاورز بوده و هر کدام حدود ده ـ دوازده سر عایله هستند. در زمان طاغوت ملک مزبور بالمناصفه در دست زارعین بود. زمان اصلاحات ارضی هم قابل تقسیم نبود. ملک مورد بحث را، در حضور روحانی محل با رضایت زارعین ملک، به عنوان اجاره در اختیار زارعین قرار دادیم. سه سال مال الاجاره را دادند، اما بعد از سه سال تا حالا که دوازده سال است، دیگر مال الاجاره نمی دهند و قادر به هیچ گونه کاری نبودیم. ولی حالیه که به رهبری امام، انقلاب شده و این انقلاب می رود تا استبداد کفر جهانی را، در تمام منطقه نابود نماید و با توجه به این که ادارۀ کشاورزی و تعاونی امور روستاهای ساوه، ما را اجبار به واگذاری ملک به زارعین می نمایند و در مقابل هر سهمی، یک هزار تومان پیشنهاد پرداخت وجه می دهند ـ که واقعاً غیر از خود ملک، فقط مبلغ صد و ده هزار تومان مال الاجاره بدهکارند ـ آیا از نظر شرعی صحیح است؟ مستدعی است آنچه دستور شرع مقدس اسلام است، در ذیل مرقوم فرمایید، تا مستفیض شویم.
بسمه تعالی، تصرف در ملک مشروع غیر، منوط به اجازۀ مالک است و رسیدگی به امور زمین، با دولت اسلامی است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 220 [سؤال 9400] ----> 3194
2. زمینی است اصلاحات ارضی که در دست بنده و برادرم می باشد. این زمین به پدرم رسیده است. زمانی که پدرم این را با رضایت مالک تصرف کرد، قرار شد 12 سال اجارۀ این زمین را به مالک بدهد. پدرم نابینا شد و نتوانست مشغول کشاورزی بشود و ما ناچار شدیم و زمین را زیر کشت بردیم و مالک او در پیش دوستان ما گفته که من از دست شما و برادرت راضی هستم؛ چون اجارۀ آن را پرداخته ایم و در ضمن به او گفته ایم هر وقت راضی نبودی به ما بگو تا زمین را به خودت واگذار کنیم. او گفته است راضی هستم و از نظر ثروت هم میلیونر است و خمس و سهم امام هم نمی دهد و احتیاج به زمین هم ندارد و زکات گندم و جویی که در اختیار دارد را نمی دهد. آیا ما می توانیم در این زمین کشت و کار کنیم و نماز بخوانیم، یا این که نمی توانیم کشت و کار کنیم؟ جواب مسأله را شما فتوا دهید.
در ضمن، پدرم سالیان دراز برای این مالک زحمت کشیده و این مالک قدر پدرم را نمی دانست و به او ظلم زیادی کرده و مال او را خورده است. امیدوارم جواب نامه را برایم بنویسی و بفرستی.
بسمه تعالی، تا مالک راضی باشد، تصرف و استفاده مانع ندارد.
[سؤال 9401] ----> 5271
6. آیا کسی بدون اذن مالک شرعی، حق غرس اشجار و یا دیوارکشی و ساختمان در املاک را دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، غیر مالک، حق تصرف در ملک شرعی دیگری را ندارد.
[سؤال 9402] 5202
بسمه تعالی 9 / 5 / 1361
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب قائد عظیم الشأن امام امت مدّ ظله العالی، مسأله ای است راجع به مساقات:
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 221 شخصی به عنوان فوق باغی را به مدت معین که ربع میوه آن مال وی باشد به صاحب باغ بدهد و صاحب باغ دارای تقریباً 8 نفر وارث می باشد و اکنون مدت مساقات آن تمام گشته و لیکن باغ به صاحب باغ تحویل نمی دهد. از نظر شرع مقدس تصرفات وی از باغ مزبور چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، تصرف در ملک غیر بدون رضایت او غصب و حرام است.
[سؤال 9403] 5203
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی خمینی دام ظله العالی
1. کسی که آب را دزدی کند برای زراعت گندم خود در حالی که به صاحب آب چیزی نداده، از این گندم زکات بدهد یا خیریه دیگری بکند اشکال دارد یا ندارد و صاحب آب از زراعت چیزی حق دارد یا حق اجرت آب را دارد؟ شما امر بفرمایید.
بسمه تعالی، صاحب آب از زراعت حقی ندارد و قیمت آب را حق دارد و زراعت ملک صاحب بذر است و بر فرض وجود نصاب باید زکات آن را بدهد.
[سؤال 9404]
2. کسی آب دزدی کارش است برای زراعت و کسی را ندارد، همیشه این طور است، به آن چه اشکالی وارد می شود؟ شما امر بفرمایید.
بسمه تعالی، کار حرام می کند و قیمت آب را ضامن است.
[سؤال 9405] 5204
بسمه تعالی 10 / 12 / 1361
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله امام خمینی، دامت برکاته، پس از عرض سلام و درود فراوان به محضر آن مرجع عالی قدر و رهبر عظیم الشأن؛ این جانب می خواستم مسأله ای مشکل که در این ده وجود دارد و برای همه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 222 مبهم می باشد، با شما در میان بگذارم و حکم شرعی آن را دریافت نمایم:
در روستای ما، دشت پایین ده از چندین چشمۀ کوچک و بزرگ که تولید یک جوی بزرگ می نمایند، آبیاری می شود. بعضی از این چشمه ها موقع تابستان، آب آن ها به قدری کم می شود که به روی جوی اصلی نمی رسد.
چند نفر تا اندازه ای صاحب قدرت، در حدود 30 ـ 40 سال پیش یکی از این چشمه ها را تصرف می کنند. این چشمه از زمان های قدیم، موقعی که آب زیادی داشته است، روی جوی آبی که به دشت پایین ده می ریخته است و در زمان کم آبی در سنگ ها و شن ها فرو می رفته و یا پای چند درختی که اطراف جوی ها بوده، فرو می رفته است. در دره ای که این چشمه واقع شده است این چند نفر قناتی می کنند (حفر می کنند) و شروع به استفاده از قنات و چشمه می نمایند. لازم به تذکر است که در قسمت بالای دره ای که این چشمه واقع است، مزرعه ای است که این چند نفر نیز شریک بوده اند. آن ها ادعا می کنند که این چشمه و زمین های اطراف آن، فاضلاب آن مزرعه است و صاحبان دشت می گویند که چشمه جزء دشت می باشد. در آن زمان، صاحبان دشت قدرت آن را نداشتند که جلوگیری نمایند.
افرادی که قنات را حفر نمودند، مرده اند و فقط یک نفر زنده می باشد و ورّاث آن ها، زمین ها را بین خود تقسیم نموده اند. در این زمین ها درخت های زیادی کاشته شده است و تمامی این درخت ها توسط خود آن ها کاشته شده است (توسط اشخاصی که تصرف نموده اند) و این درخت ها پس از چندین سال، اکنون تنومند شده اند.
مستدعی است بفرمایید که آیا می توان این درخت ها را خرید و به مصرف سوزاندن یا استفاده در اتاق و عمارت نمود یا آن که حکم غصب را دارد و حرام است؟
بسمه تعالی، درخت ها ملک شرعی کسی است که نهال آن، ملک او بوده و کاشته است و اگر خود او فوت شده، ملک ورثۀ او است و خریدن از آن ها مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 223 [سؤال 9406] 5205
بسمه تعالی
محضر مبارک مرجع عالی قدر حضرت امام خمینی
ضمن درود و سلام به پدر و رهبر عزیز و آرزوی پیروزی رزمندگان اسلام به یاری ایزد منان؛ مسأله ای از محضر مبارک استفتا می گردد:
1. پدرم قبلاً در بنیاد پهلوی ملعون کارمند بود؛ بعد از مدت 30 سال بازخرید شده به مبلغ 000 / 24 تومان. از این پول مقدار 3000 متر زمین شالیزار خریده؛ بعد از مدتی به این جانب بخشیده. این جانب کارمند آموزش و پرورش هستم؛ در ضمن حساب سال هم مدت هفت سال است که دارم. دوباره این زمین را از شخص اولی خریده و سند مالکیت گرفتم. محصول این زمین برایم از نظر حلال و حرام بودن چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، محصول، تابع بذر است؛ هرچند زمین ملک نشده باشد و چنانچه بذر آن را مالک باشید، حاصل آن را مالک هستید.
2. پدر خانمم روحانی است و زن سیده دارد؛ نامبرده به علت کهولت سن و بالا بودن مخارج زندگی نمی تواند به خرج او برسد؛ البته چند سر عائله دارد؛ آیا می شود مقداری از سهم سادات را به زن سیدۀ او داد؟ و آیا ردّ مظالم به ایشان تعلق می گیرد؟ و آیا می شود قضای روزه و کفارۀ آن را به ایشان داد در صورتی که نمی تواند روزه بگیرد؟
بسمه تعالی، اگر فقیر است از کفارات و مظالم می توانند به او بدهند و چنانچه زن سیده، فقیر باشد و شوهر او نتواند نفقۀ او را بدهد، به مقدار مخارج خودش می تواند سهم سادات بگیرد؛ ولی باید با اجازه باشد.
[سؤال 9407] ----> 4898
4. شخصی در ملک دیگری درخت دارد، صاحب ملک می گوید: درخت خود را بردار از زمین من و صاحب درخت، درخت خود را از برابر زمین می برد، بیخ تنه در میان خاک می ماند، دوباره از بیخ تنه نهال حرکت می کند و درخت می شود آن درخت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 224 مال صاحب زمین است یا مال صاحب درخت است؟ شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، ملک صاحب درخت است.
[سؤال 9408] 5206
بسمه تعالی 27 / 9 / 1360
زمینی را شخصی به خیال این که بلامانع و بلا مالک است تصرف کرد و بعد از تصرف در اختیار دیگری گذارد، آن شخص دیگر هم به حساب این که ملک او شده مبلغی خرج آن زمین کرده، از قبیل حفر چاه و غیره، بعداً معلوم شد که این زمین مالک دارد، این شخص دوم که این مبلغ را خرج کرده حق دارد مراجعه به مالک اصلی کند یا باید مراجعه به شخص اول که زمین را در اختیار او قرار داده بکند و آیا فرقی بین این که هر کدام از این دو نفر عالم بوده اند به این که زمین مالک دارد یا جاهل بوده اند، هست یا خیر؟
از خداوند متعال، توفیق و عمر بیشتر امام کبیر را مسئلت دارم
بسمه تعالی، اگر عین مالی از شخص در زمین باشد باقی بر ملک او است و اگر عینی نیست و فقط مخارج بوده به کسی نمی تواند رجوع کند مگر غروری در بین باشد که مغرور می تواند به غارّ رجوع نماید.
[سؤال 9409] 5207
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی؛ أرواحنا فداه
با کمال احترام؛ اگر کسی بدون رضایت مالک زمین عدواناً زمینی را زراعت کند که رضایت مالک در او نیست، این زراعت از نظر شرعی حلال است یا حرام؟ قربةً الی الله جواب مسأله را بفرمایید.
بسمه تعالی، حاصل زرع، ملک صاحب بذر است، هر چند غاصب باشد، ولی معصیت نموده و ضامن اجرت المثل زمین است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 225