امامت در قرآن
شبهۀ عدم تصریح بر امامت در قرآن
گواههایی از قرآن بر امامت
آیۀ اکمال دین
اگر امامت اصل چهارم از اصول مذهب است؛ و اگر چنانچه مفسرین گفته اند بیشتر آیات قرآن ناظر به امامت است چرا خدا چنین اصل مهم را یک بار هم در قرآن صریح نگفت که اینهمه نزاع
کتابامامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 248
و خونریزی بر سر این کار پیدا نشود؟...
[پاسخ شبهه] روشن کردیم که امامت از اصول اسلام است و چه کس باید امام باشد؛ و اینجا نیز اجمالاً به بعضی آیات اشاره می کنیم و از اخبار اهل سنت که با ما در این موضوع طرف هستند شاهد می آوریم تا معلوم شود که خدا هم در قرآن به این موضوع اهمیت داده و امامت... یک امر خیلی ساده یا سیاسی نبوده که قرآن و مسلمین درباره آن ساکت باشند؛ بلکه از خدا گرفته تا مخدّرات پشت پرده از طبقه دیندار، حرف خود را درباره آن زده و کوشش خود را کرده اند؛ لکن حزب دنیاخواه و ریاست طلب همیشه اکثریت را تشکیل داده، و نگذاشتند دینداری، که پایه اش بر عدالت و ترک شهوات و از خود گذشتن است روزگاری به خود ببیند. اکنون آیاتی از قرآن کریم که به شهادت اهل سنت که مخالف با امامت علی ـ علیه السلام ـ هستند درباره علی و امامت او وارد شده:
1ـ سورۀ مائده، آیۀ 3: «اَلْیوم اَکْملْتُ لَکُمْ دینَکُم وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نعمَتی وَ رضیتُ لَکُمْ الاسلام دیناً.»
در غایة المرام، در باب 39، شش حدیث از احادیث اهل سنت نقل شده است که این آیه در روز غدیر خم که پیغمبر خدا ـ صلوات الله علیه و آله ـ علی ـ علیه السلام ـ را به امامت معرفی کرد درباره علی ـ علیه السلام ـ نازل شده و در بیشتر آنهاست که پیغمبر(ص) گفت: «الله ُ اَکْبَرُ عَلیٰ اِکْمٰالِ الدّینِ وَ تَمامِ النِّعْمَةِ، وَ رِضَا
کتابامامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 249
الرَبِّ بِرَسالَتی وَ الْوِلاٰیَةِ لِعَلیٍّ.»
سورۀ معارج
آیۀ ولایت
2ـ سوره معارج، آیۀ 1: سَألَ سٰائِلٌ بِعَذٰابٍ واقِعٌ» نعمان بن حرث چون شنید که پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله ـ امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ را روز غدیر به امامت نصب کرد آمد پیش پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله ـ گفت: «تو ما را از جانب خدا امر کردی که شهادت به وحدانیت خدا و رسالت تو دهیم، و امر کردی به جهاد و حج و صیام و صلات. ما نیز قبول کردیم. بعد از اینها راضی نشدی تا آنکه این بچه را نصب کردی برای امامت، و گفتی: "هرکس که من مولای او هستم علی هم هست." این گفته را از خود آوردی یا از طرف خداست؟ پیغمبر ـ صلوات الله علیه و آله ـ سوگند خورد که از طرف خداست. نعمان بن حرث رو برگرداند و گفت: خدایا اگر این راست است از آسمان به سر ما سنگ ببار.» ناگهان خدا سنگی بر سر او زد و او را کشت و این آیه نازل شد.
امام ثعلبی در تفسیر کبیر خود، و علامه مصری شبلنجی در کتاب نورالابصار و حلبی در جزء سوم از سیره خود در حجة الوداع و حاکم در مستدرک در صفحه 502 از جزء ثانی این قضیه را نقل نمودند و اینها از معتبرین اهل سنت هستند.
3ـ سورۀ مائده، آیه 55: «اِنَّما وَلیُّکُمُ الله و رسُولُه وَ الَّذینَ آمَنوا الّذین یُقیمُون الصّلوة و یُؤتونَ الزّکوةَ وَ هُمْ راکعون؛ یعنی جز این
کتابامامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 250 نیست که مولا و متصرف در شما خدا و پیغمبر است و آنان که ایمان دارند و نماز به پا می کنند و زکات در حال رکوع می دهند.» 24 حدیث از اهل سنت نقل شده که این آیه دربارۀ علی بن ابیطالب ـ علیه السّلام ـ نازل شده، و ما اینجا یک حدیث از آن احادیث را که سنّیان ذکر کردند، می آوریم:
حموینی که از بزرگان علمای اهل سنّت است و ثعلبی به اسناد خود از عبایة بن ربعی نقل کنند که: «ابن عباس بر سر چاه زمزم نشسته بود و از پیغمبر حدیث نقل می کرد. ناگهان شخصی آمد که عمامه خود را بر روی خود پیچیده بود و هر حدیثی که ابن عباس نقل می کرد او هم یک حدیث نقل می کرد. ابن عباس گفت: "تو را به خدا کی هستی؟" عمامه را از روی خود باز کرد و گفت: "هرکس مرا می شناسد بشناسد، و هرکس نمی شناسد، من ابوذر غفاری هستم. شنیدم از پیغمبر ـ صلوات الله و سلامهُ علیه و آله ـ با این دو گوش و الاّ کر شوند، و دیدم با این دو چشم و الاّ کور شوند، که می گفت: "علی پیشوای خوبان است و کشندۀ کفار است یاری شود هر که او را یاری کند و مخذول شود هرکس او را مخذول کند." آگاه باشید که من یک روز با پیغمبر نماز ظهر می خواندم سائلی چیزی در مسجد خواست، کسی به او نداد. آن سائل دست به آسمان برداشت و گفت: "خدایا شاهد باش که در مسجد پیغمبر خدا سؤال کردم هیچ کس به من چیزی نداد." و علی بن ابیطالب(ع) در حال رکوع بود به او اشاره کرد که انگشتری که در
کتابامامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 251 انگشت کوچک دست راست داشت، بیرون آورد. سائل رفت و بیرون آورد و این در مقابل چشم پیغمبر(ص) بود. چون پیغمبر(ص) از نماز فارغ شد سر به سوی آسمان بلند کرد و گفت: "خدایا، موسی سؤال کرد از تو و گفت: خدایا، به من شرح صدر بده و کار مرا آسان کن و گره از زبان من بگشا تا سخن مرا بفهمند، و وزیر مرا از اهل من قرار ده؛ هارون برادر من است پشت مرا به او محکم کن و او را شریک من قرار ده." پس، تو قرآن گوینده بر او نازل کردی که زود است محکم کنم بازوی تو را به برادرت و قرار بدهم شما را مسلط بر فرعونیان و آنها به شما دست نیابند. خدایا، من محمد هستم پیغمبر و برگزیده تو. خدایا، شرح صدر به من بده و کار مرا آسان کن و از برای من وزیری از اهل من قرار بده که آن علی باشد. پشت مرا به او محکم کن." ابوذر گفت: هنوز تمام نشده بود کلام پیغمبر که جبرئیل آمد از پیش خدای تعالی و گفت: "ای محمد بخوان." گفت: "چه بخوانم؟" گفت: "بخوان انّما ولیّکم الله ُ وَ رَسُولُهُ وَ الّذینَ آمَنوا الّذینَ یُقیمونَ الصّلوةَ وَ یُؤْتُونَ الزّکوةَ وَ هُمْ راکِعُونَ".» موفّق بن احمد که از علمای اهل سنت است نقل می کند که عمرو بن عاص به معاویه نوشت چیزهایی در قرآن نازل شده در شأن علی بن ابیطالب که هیچ کس با او شریک نیست و از آن جمله این آیه را شمرده. ابن شهر آشوب گوید به اجماع امت، این آیه دربارۀ امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ نازل شده؛ و قوشچی که از بزرگان سنیّان است در شرح تجرید گوید به اجماع مفسّرین این آیه
کتابامامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 252
دربارۀ علی ـ علیه السّلام ـ است.
آیه اعتصام به حبل الله
آیۀ «صادقین»
سؤال از ولایت
4ـ سوره آل عمران، آیه 103: «واعتَصِموا بِحَبْلِ الله ِ جمیعاً و لا تَفَرّقوا.» از طریق اهل سنت چهار حدیث نقل شده است که «حَبْلُ الله » که مردم مأمورند به او متمسّک شوند علی بن ابیطالب ـ علیه السّلام ـ است.
5ـ سوره توبه، آیه 119: «یا ایُّها الّذینَ آمنوا اتَّقَوا الله َ وَ کُونوُا مَعَ الصّادِقین.» هفت حدیث از اهل سنت وارد شده است که این آیه دربارۀ علی بن ابیطالب ـ علیه السّلام است.
ابن شهر آشوب از طریق اهل سنت از تفسیر ابو یوسف یعقوب بن سفیان نقل کند که گفت: «مالک بن انس، از نافع از ابن عمر حدیث کرده که خداوند اصحاب پیغمبر را امر کرده که از خدا بترسید و با صادقین باشید یعنی محمد و اهل بیت او ـ علیهم السّلام ـ.»
6ـ سوره صافات، آیه 24: «وَقِفوهُم اِنَّهُم مَسئُولُون.» هشت حدیث از طریق اهل سنت وارد است که مردم را نگاه می دارند روز قیامت و از ولایت علی بن ابیطالب از آنها سؤال می کنند، و در بعضی از آن روایات است که «از همان ولایتی را که پیغمبر(ص) برای علی(ع) ثابت کرد و گفت: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاٰهُ فَعِلیٌّ مَوْلاٰهُ» در
کتابامامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 253
روز قیامت سؤال می شود.»
جعل مقام امامت برای ابراهیم(ع)
اهل ذکر در قرآن
علی(ع) هادی امت
7ـ سورۀ بقره، آیه 124: «انّی جاعِلُکَ للنّاسِ اِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرّیَتی قالَ لایَنالُ عَهْدی الظّالمینَ.» از طریق اهل سنت در این آیه دو حدیث وارد است که یکی را به طور اجمال ذکر می کنیم:
ابن مغازلی شافعی به سند خود از ابن مسعود نقل می کند که پیغمبر(ص) گفت: «من جزء دعای ابراهیم هستم که گفت: "خدایا مرا و اولاد مرا از بت پرستی دور کن، آنجا که خدا گفت عهد امامت به ظالمین نمی رسد." و دعای ابراهیم من را و علی را شامل شد. هیچ یک [از] ما بت پرستی هرگز نکردیم، پس خدا مرا پیغمبر و علی (ع) را وصیّ کرد.»
8ـ سوره نحل، آیه 43: «فَاسئَلُوا َاهْلَ الذِّکْر انْ کُنتُم لا تَعْلَمون.» از طریق اهل سنت سه حدیث وارد شده که اهل ذکر علی بن ابیطالب ـ علیه السّلام ـ است.
9ـ سورۀ بقره، آیه 43: «و ارْکَعُوا مَع الرّاکِعین.» از طریق اهل سنت چهار روایت وارد است که این آیه دربارۀ پیغمبر و علی ـ علیهما السّلام ـ است خاصّه.
کتابامامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 254
10ـ سورۀ رعد، آیه 7: «انَّما اَنْتَ مُنذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هاد.» هفت حدیث از اهل سنت وارد شده است که منذر پیغمبر(ص) و هادی علی بن ابیطالب(ع) است از آن جمله ابراهیم حموینی که از بزرگان علمای اهل سنت است به سند خود از ابوهریره نقل کند که پیغمبر می گفت: «اِنّما اَنْتَ مُنْذِرٌ.» و دست بر سینۀ خود نهاد پس، دست به دست علی گذاشت و گفت: «لکلّ قومٍ هاد.»
و ما اینجا برای اختصار ترک کردیم آیاتی را که از طریق اهل سنت وارد شده که درباره علی و اولاد او ـ علیهم السّلام ـ است هرکس می خواهد تا اندازه ای اطّلاع بر این مطلب پیدا کند به کتاب غایة المرام، تألیف سیّد جلیل «سید هاشم بحرانی» رجوع کند که در آنجا یک صد و چهل آیه از آیات قرآنی را ذکر کرده است که از طریق شیعه و سنی دربارۀ امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ وارد است، تا معلوم شود که امامت را خدا با چه اهمیت تلقی کرده، و آن یک امر ساده یا سیاسی نیست که در صدر اسلام از آن ساکت بودند.(246)
***
کتابامامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 255