طریق کسب اخلاص

‏‏طریق کسب اخلاص‏

‏‏ ‏

‏‏لزوم نفی خودپرستی‏

‏‏خلوص از تصرّف شیطان، که مقدمۀ اخلاص است، به حقیقت‏‎ ‎‏حاصل نشود مگر آن که سالک در سلوکش خداخواه شود و‏‎ ‎‏خودخواهی و خودپرستی را، که منشأ تمام مفاسد و امّ الأمراض‏‎ ‎‏باطن است، زیر پا نهد؛ و این به تمام معنی در غیر انسان کامل و به‏‎ ‎‏تبع او در خلّص أولیاء علیهم السلام در دیگر اشخاص میسور‏‎ ‎‏نیست. ولی سالک نباید مأیوس از الطاف باطنۀ حق باشد که یأس‏‎ ‎‏از روح الله سرآمد همه سردیها و سستیها است و از اعظم کبائر‏‎ ‎‏است؛ و آنچه از برای صنف رعایا نیز ممکن است قرّة العین اهل‏‎ ‎‏معرفت است.‏

‏‏     پس، بر سالک طریق آخرت لازم و حتم است که با هر جدّیّتی‏‎ ‎‏هست معارف و مناسک خود را از تصرّف شیطان و نفس امّاره‏‎ ‎‏تخلیص کند و با کمال دقّت و تفتیش در حرکات و سکنات و طلب‏‎ ‎‏و مطلوب خود غور کند و غایت سیر و تحصیل و مبادی حرکات‏‎ ‎‏باطنیّه و تغذّیات روحیّه را به دست آورد و از حیله های نفس و‏‎ ‎‏شیطان غفلت نکند و از دامهای نفس امّاره و ابلیس غافل نشود، و‏‎ ‎‏در جمیع حرکات و افعال سوءظنّ کامل به خود داشته باشد و هیچ گاه‏‎ ‎‏آن را سر خود و رها نکند؛ چه بسا باشد که با اندک مسامحه ای‏‎ ‎‏انسان‏‏ را مغلوب کند و به زمین زند و سوق به هلاکت و فنا دهد؛‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏زیرا که اگر غذاهای روحانی از تصرّف شیطان خالص نباشد و‏‎ ‎‏دست او در فراهم آمدن آنها دخیل باشد، علاوه بر آنکه ارواح و‏‎ ‎‏قلوب با آنها تربیت نشوند و به کمال لایق خود نرسند، نقصان‏‎ ‎‏فاحش برای آنها دست دهد و شاید صاحب خود را در سلک‏‎ ‎‏شیاطین یا بهائم و سباع منسلک نماید و آنچه که مایۀ سعادت  و‏‎ ‎‏رأس المال کمال انسانیّت و وصول به مدارج عالیه است نتیجۀ‏‎ ‎‏منعکسه دهد و انسان را به هاویۀ مظلمۀ شقاوت سوق دهد.(549)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏خروج از حب دنیا و نفس‏

‏‏و از اینجا ظاهر شود که طریق تخلیص اعمال از جمیع مراتب‏‎ ‎‏شرک و ریا و غیر آن، منحصر به اصلاح نفس و ملکات آن است،‏‎ ‎‏که آن سرچشمۀ تمام اصلاحات و منشأ جمیع مدارج و کمالات‏‎ ‎‏است. چنانچه اگر انسان حبّ دنیا را به ریاضات علمی و عملی از‏‎ ‎‏قلب خارج کند، غایت مقصد او دنیا نخواهد بود؛ و اعمال او از‏‎ ‎‏شرک اعظم، که جلب انظار اهل دنیا و حصول موقعیت در نظر‏‎ ‎‏آنهاست، خالص شود و جلوت و خلوت و سرّ و علن او مساوی‏‎ ‎‏شود. و اگر با ریاضات نفسانیه بتواند حبّ نفس را از دل بیرون‏‎ ‎‏کند، به هر مقداری که دل از خودخواهی خالی شد خداخواه شود‏‎ ‎‏و اعمال او از شرک خفی نیز خالص شود. و مادامی که حب نفس‏‎ ‎‏در دل است و انسان در بیت مظلم نفس است، مسافر الی الله ‏‎ ‎‏نیست؛ بلکه از مخلّدین الی الارض است. و اوّل قدم سفر الی الله ‏‎ ‎‏ترک حبّ نفس است و قدم بر انانیت و فرق خود گذاشتن است. و‏‎ ‎‏میزان در سفر همین است. و بعضی گویند یکی از معانی آیۀ‏‎ ‎‏شریفۀ ‏‏وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً إِلَی الله وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏أَجْرُهُ عَلَی الله‏‎[1]‎‏. این است که کسی که خارج شد از بیت نفس و‏‎ ‎‏هجرت به سوی حق کرد به سفر معنوی، پس از آن او را فنای تامّ‏‎ ‎‏ادراک کرد، اجر او بر خدای تعالی است‏‎[2]‎‏. و معلوم است برای‏‎ ‎‏چنین مسافری جز مشاهد ذات مقدس و وصول به فنای حضرتش‏‎ ‎‏اجری لایق نیست؛ چنانچه از زبان آنها گفته شده:‏

‏‏ ‏

‏«در ضمیر ما نمی گنجد به غیر دوست کس‏

‏‏ ‏‏هر دو عالم را به دشمن ده که ما را دوست بس».(550)‏

‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ابتلاها راهی برای خلوص‏

‏‏اگر ایمان و اعتقاد به حق تعالی داشته باشی و اعتماد به حکمت و‏‎ ‎‏رحمت بی پایان او بکنی، خواهی این تهمتها و افتراها و آزارهای‏‎ ‎‏بی پایان را تحفه ای از دوست برای سرکوب نفسانیت خود بدانی و‏‎ ‎‏ابتلایی و امتحانی است الهی برای خالص کردن بندگان خود.(551)‏

‏‏28 / 9 / 66‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏یادآوری عظمت حق تعالی‏

‏‏بدان که در درگاه سلطان عظیم الشّأنی رسیدی که به بساط قرب او‏‎ ‎‏کسی پای نگذارد مگر آن که از ارجاس عالم طبیعت و اخباث‏‎ ‎‏شیطانیّه پاک و پاکیزه باشد؛ و اذن مجالست با او را ندهند مگر به‏‎ ‎‏کسانی ‏‏[‏‏که‏‏]‏‏ از روی صدق و صفا و خلوص از جمیع انواع شرک‏‎ ‎‏ظاهر و باطن با او قدم زده باشند. پس، عظمت موقف و هیبت و‏‎ ‎‏عزّت جلال الهی را در نظر آور، سپس قدم به بارگاه قدس و بساط‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏انسش گذار که در مخاطرۀ بزرگی واقعی «با خبر باش که سر‏‎ ‎‏می شکند دیوارش».‏‎[3]‎‏ در بارگاهی وارد شدی که قادر مطلق است و‏‎ ‎‏هر چه بخواهد در مملکتش اجرا می کند: یا به عدالت با تو رفتار‏‎ ‎‏می کند و مناقشه در حساب فرماید و مطالبه صدق و اخلاص‏‎ ‎‏نماید، محجوب درگاه شوی و طاعاتت هر چه بسیار باشد ردّ‏‎ ‎‏شود؛ و اگر عطف توجّهی فرماید به فضل و رحمتش، طاعت‏‎ ‎‏ناچیز بی قیمت تو را قبول فرماید و ثواب بزرگ مرحمت کند.(552)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏حساب کشی اعمال نفس‏

‏‏اگر ما یک شمه ای از این معنا پیدا بکنیم که اگر هم معرفی‏‎ ‎‏می خواهیم خودمان را بکنیم ـ ما نباید بکنیم البته، ما همچو‏‎ ‎‏مأموریتی نداریم، لکن اگر بخواهیم بکنیم ـ برای این باشد که‏‎ ‎‏هدایت مردم، اگر دیدید برای خود است بدانید که دست شیطان‏‎ ‎‏در کار است. اگر دیدید که یک وقتی ما مخالفت می کنیم با‏‎ ‎‏رئیس جمهور، یا شما مخالفت می کنید، بدانید که برای خدا‏‎ ‎‏نیست، دست ابلیس در کار است. و همین طور اگر از دولت، اگر ما‏‎ ‎‏از دولتی که الآن دارد خدمت می کند و خدمتش هم شایان است و‏‎ ‎‏مورد اعتماد است، ما بخواهیم تکذیب بکنیم، بدانید که دست‏‎ ‎‏شیطان در کار است، برای خدا نیست. اگر بخواهیم از ارتش‏‎ ‎‏بدگویی کنیم، بدانید دست شیطان در کار است، از سپاه بکنیم‏‎ ‎‏بدانید دست شیطان در کار است، دست الهی نیست.‏

‏‏     میزان را خود انسان در باطنش غالباً می فهمد و اگر بخواهد‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏بفهمد هم میزان دارد. این آدمی که در رأس یک امری واقع هست،‏‎ ‎‏پیش خودش یک وقت شاید فکر کند که اگر این امر دست آن یکی‏‎ ‎‏باشد، بهتر از من است، ببینید راضی هست واقعاً بین خودش و‏‎ ‎‏خدای خودش که او باشد و خودش نباشد؟ اگر دید راضی هست به‏‎ ‎‏این امر، بداند که یک چیزی از عالم غیب درش هست و اگر راضی‏‎ ‎‏نیست بداند که عیب درش هست، نفسانیت درش هست. البته ما‏‎ ‎‏نمی توانیم از نفسانیت خودمان را به طور مطلق جلوگیری کنیم، ما‏‎ ‎‏همچو قدرتی نداریم، اما قدرت این را داریم که جلوی خودمان را‏‎ ‎‏بگیریم اظهار نکنیم. قدرت نداریم اگر با یک کسی واقعاً مخالفیم،‏‎ ‎‏مخالفت را در قلبمان هم نداشته باشیم، اما قدرت این را داریم که در‏‎ ‎‏مقام عمل، در مقام اظهار نکنیم این کارها را.(553)‏

‏‏23 / 12 / 65‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏بررسی اخلاص در خدمت به مردم‏

‏‏توجه کنید به خودتان. توجه کنید ببینید که در این خدمت، اخلاص‏‎ ‎‏دارید برای خدا، برای خدا خدمت می کنید، برای احکام خدا‏‎ ‎‏خدمت می کنید، برای جمهوری اسلام خدمت می کنید یا اینکه‏‎ ‎‏نه، مقصدتان چیزهای دیگری است و این بهانه است. این محک‏‎ ‎‏را در خودتان آزمایش کنید. اگر دیدید اغراض خیلی دنبال هم‏‎ ‎‏اغراض است که پیش می آید، غرضهای نفسانی است. این «من‏‎ ‎‏باید چه باشم، او باید چه باشد» غرضهای حیوانی است. اگر‏‎ ‎‏دیدید اینطور است، باید خودتان را از این ورطه ای که مهلک است‏‎ ‎‏نجات بدهید. مبادا یکوقت تمام عمر، انسان در خدمت طاغوت‏‎ ‎‏بوده و خودش نمی فهمیده.(554)‏

‏‏6 / 3 / 59‏

‏
‏‎

‎

‏‏تفکر در اعمال خود‏

‏‏این «من» را اگر انسان زیرپا گذاشت و «او» شد، اصلاح می کند‏‎ ‎‏همه چیز را. و در همۀ اقطار کارها این طوری است که فرق مابین‏‎ ‎‏اینکه این کار یک کاری است الهی، آدم خودش باید فکرش را‏‎ ‎‏بکند. گاهی وقتها خود انسان هم در اشتباه است لکن باید فکر کند‏‎ ‎‏حالا این کاری که من دارم می کنم و این قدر خوشحالم برای اینکه‏‎ ‎‏برای خدا این کار را کردم، اگر یک کسی بهتر از من این کار را انجام‏‎ ‎‏بدهد، حاضرم که این را به او بدهم و خوشحالتر هم بشوم برای‏‎ ‎‏اینکه، او بهتر برای خدا کار می کند یا نه. اگر اینجا آدم فهمید که نه،‏‎ ‎‏این طور نیست، حاضر نیست این کار را، بداند این خدایی نبوده‏‎ ‎‏ـ صرف خدایی ـ اخلاص نبوده در آن.(555)‏

‏‏19 / 9 / 64‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‎ ‎

‏‎

‎