نیابت در حج
مسأله 1- در نایب اموری شرط است:
1-بلوغ بنابر احتیاط واجب.
2-عقل.
3-ایمان.
4-وثوق و اطمینان به انجام دادن او،و اما بعد از اجرای عمل نایب،لازم نیست اطمینان به صحت آن،و درصورت شک در صحت،حکم به صحت می‌شود و استنابه صحیح است هرچند قبل از عمل شک داشته باشد.
5-معرفت نایب به افعال و احکام حج ولو با ارشاد کسی در حال عمل.
6-ذمۀ نایب مشغول به حج واجبی در آن سال نباشد.
7-معذور در ترک بعض افعال حج نباشد.
مسأله 2- در منوب عنه اموری شرط است:
1-اسلام.
2-در حج واجب شرط است که منوب عنه فوت شده باشد یا اگر زنده است حج بر او مستقر شده و خودش از جهت مرضی که امید خوب شدن آن نیست یا از جهت پیری نتواند به حج برود،و در حج استحبابی این شرط نیست و در منوب عنه بلوغ و
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 174 عقل شرط نیست و مماثله بین نایب و منوب عنه نیز شرط نیست و جایز است کسی که تاکنون به حج نرفته و مستطیع نیست برای دیگری نایب شود.
مسأله 3- نایب باید در عمل قصد نیابت نماید و منوب عنه را در نیت تعیین کند ولو اجمالاً،و شرط نیست اسم او را ذکر کند گرچه مستحب است.
مسأله 4- ذمۀ منوب عنه فارغ نمی‌شود مگر به این که نایب،عمل را صحیحاً انجام دهد.بلی اگر نایب بعد از احرام و دخول حرم بمیرد از منوب عنه مجزی است و در اجرای این حکم در حج تبرّعی اشکال است بلکه در غیر حَجة الاسلام خالی از اشکال نیست.
مسأله 5- لباس احرام و پول قربانی در حج نیابی بر اجیر است مگر در صورتی که شرط شده باشد که مستأجر بدهد و همچنین اگر اجیر موجبات کفاره را انجام دهد کفاره بر عهدۀ خود او است نه مستأجر.
مسأله 6- نایب در طواف نساء نیز باید قصد منوب عنه نماید و احتیاط استحبابی آن است که به قصد ما فی الذمه به‌جا آورد.
مسأله 7- اگر نایب طواف نساء را صحیحاً انجام ندهد زن بر او حلال نمی‌شود و بر منوب عنه چیزی نیست.
مسأله 8- استیجار کسی که وقتش از اتمام حج تمتع ضیق شده و وظیفۀ او عدول به افراد است برای کسی که وظیفۀ او حج تمتع است صحیح نیست،بلی اگر در سعۀ وقت او را اجیر کرد و بعد وقت ضیق شد باید عدول کند و بنابر احتیاط از منوب عنه مجزی نیست.
مسأله 9- در حج واجب نیابت یک نفر از چند نفر در یک سال جایز نیست و در غیر واجب مانع ندارد.
مسأله 10- کسی که حج بر او مستقر شده؛یعنی سال اول استطاعت حج نرفته،اگر
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 175 به واسطۀ مرض یا پیری قدرت رفتن ندارد یا رفتن برای او حرج و مشقت دارد واجب است نایب بگیرد،در صورتی که امید خوب شدن و قدرت پیدا کردن نداشته باشد،و به احتیاط واجب باید فوراً نایب بگیرد و اگر مستقر نشده باشد بر او،اقوا عدم وجوب است.
مسأله 11- بعد از آن که نایب عمل را به‌جا آورد،حج از معذور ساقط می‌شود و لازم نیست خودش حج کند اگرچه عذرش برطرف شود و اما اگر قبل از اتمام حج عذر برطرف شد،چه قبل از احرام یا بعد باید خودش حج برود.
مسأله 12- کسی که حج بر او واجب باشد چه سال استطاعتش باشد و چه حج بر او مستقر شده باشد جایز نیست نیابت کند از غیر،و اگر نیابت کند باطل است،چه عالم به حکم باشد یا نباشد.
مسأله 13- اگر اجیر برای حَجة الاسلام بعد از احرام بستن و داخل شدن در حرم بمیرد کفایت می‌کند از حج کسی که برای او به‌جا آورده است،و لازم نیست حج کردن برای او،و اگر قبل از احرام یا بعد از آن و قبل از داخل شدن در حرم بمیرد باید دو مرتبه اجیر بگیرند،و همین حکم را دارد کسی که برای خودش به حج برود.
مسأله 14- اگر کسی را برای حج اجیر کردند و قرار نگذاشتند که اجرت برای خصوص عمل باشد یا در مقابل عمل و رفت و آمدها باشد پس اگر قبل از داخل شدن در حرم مرد،ظاهراً مستحق اجرت رفتن تا محل موت می‌باشد،و همین‌طور اگر بعد از احرام و دخول حرم بمیرد بیشتر از آنچه ذکر شد و اجرت احرام مستحق نیست، اگرچه حج از میت ساقط می‌شود،و اگر بعض اعمال را به‌جا آورد و مُرد مستحق اجرت آن اعمال نیز می‌باشد،و اگر اعمال را به نحوی به‌جا آورده است که در عرف گفته شود که عمره و حج را به‌جا آورد،مستحق تمام اجرت است اگرچه بعض اعمال را که مضر به صحت حج نیست و محتاج به اعاده نیست نسیاناً ترک کرده باشد.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 176 مسأله 15- کسی که به عنوان نیابت رفت به مکه،و خودش حج واجب به‌جا نیاورده احتیاط آن است که بعد از عمل نیابت،برای خودش عمرۀ مفرده به‌جا آورد و این احتیاط،واجب نیست لکن خیلی مطلوب است.
مسأله 16- کسی که اجیر شده برای حج تمتع می‌تواند اجیر دیگری شود برای طواف یا ذبح یا سعی یا عمرۀ مفرده بعد از عمل حج،چنانچه می‌تواند برای خودش طواف و عمرۀ مفرده به‌جا آورد.
مسأله 17- کسی که عذر داشته باشد از بعض اعمال حج نمی‌شود او را اجیر کرد برای حج،و اگر شخص معذور از بعض اعمال،تبرّعاً از غیر،حج بکند اکتفا کردن به آن اشکال دارد.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 177