تساهل و تسامح در سیرۀ عملی امام خمینی(ره)

‏‏ ‏‏‏تساهل و تسامح در سیرۀ عملی امام خمینی(ره) ‏

‏‏محمد یارمحمدی‏

‏‏ ‏

‏‏تساهل یعنی عدم ایستادگی در برابر دیگران و عدم توسل به خشونت و سرکوب.‏‎ ‎‏تساهل یعنی در عین داشتن عقیدۀ خود و قدرت سرکوب عقیدۀ دیگران، آن ها را تحمل‏‎ ‎‏کنیم و اکثریت اجزا را در درون  خود پذیرفته و در صدد محو و نابودی زورمندانه آن ها‏‎ ‎‏نباشند و اقلیت نیز در صدد خشونت برنیاید. بنابراین متفاوت از بی تفاوتی است که در‏‎ ‎‏آن اعتراض واقعی نسبت به امر مورد تساهل صورت نمی گیرد. هم چنین تساهل متفاوت‏‎ ‎‏از تحمّل است که در آن تحمل دیگران از موضع ضعف صورت می گیرد و بالاخره‏‎ ‎‏تساهل متفاوت از تردید است که در آن عدم سرکوب ناشی از آگاهی نبوده بلکه ناشی از‏‎ ‎‏تردید است. ‏

‏‏دربارۀ  تساهل سه دیدگاه سیاسی، مذهبی و فلسفی وجود دارد. طرفداران تساهل‏‎ ‎‏سیاسی به این امر معتقداند که در یک فضایی باز عیب ها و آفت های جامعه در نتیجۀ‏‎ ‎‏تضارب آراء و اندیشه ها مشخص گردیده و جامعه بهترین راه را برای رشد و توسعه‏‎ ‎‏انتخاب می کند.‏

‏‏طرفداران تساهل مذهبی نیز ایمان  واقعی را تنها با طیب خاطر میسر دانسته و اجبار‏‎ ‎‏در دین را منجر به ریاکاری و بدتر از بی ایمانی می پندارند. از نظر فلسفی نیز هر انسانی‏‎ ‎‏حق اظهار نظر و عقیده دانسته می شود چرا که موجودی عقلانی است و به حکم عقل‏‎ ‎‏مصلحت خویش را می شناسد.‏

‏‏تساهل به معنای مصطلح غرب که از تحولات عصر روشنگری ناشی شده و مبنای‏‎ ‎‏دموکراسی غرب به حساب می آید طبیعتاً متفاوت از آن چیزی است که در دیدگاه امام‏‎ ‎‏وجود دارد زیرا تساهل از نظر امام به معنای نوعی مدارا است که مبنی بر متون دینی بوده‏‎ ‎
‏

‎

‎

‏‏از این جهت ایشان در سیرۀ نظری و عملی خود این معنا از تساهل را همواره مورد‏‎ ‎‏تأکید قرار داده اند که از آن جمله می توان به روش مبارزاتی ایشان اشاره کرد که ابتدا با‏‎ ‎‏وعظ و تذکر سازنده شروع شده و به ترتیب پیش رفته است. همچنین ایشان در جریان‏‎ ‎‏انقلاب نیز همه گروه ها و جریانات داخلی را اعم از مذهبی و غیر مذهبی گرد خود جمع‏‎ ‎‏کردند و تا زمانی که آن ها به جنگ مسلحانه برنخاسته بودند آن ها را تحمل کردند.‏

‏‏تأکید ایشان بر آزادی اقلیت های دینی و آزادی مطبوعات و آزادی عقیده و بیان و‏‎ ‎‏ماهیت دموکراتیک حکومت اسلامی نیز شاهدی بر این سیرۀ امام می باشد. در قانون‏‎ ‎‏اساسی نیز که مورد تأیید و امضای امام می باشد مبانی تساهل و مدارا مورد تأکید قرار‏‎ ‎‏گرفته است.‏

‏‏بنابراین در دیدگاه امام که برگرفته از متون می باشد، جنبۀ مدارا و رأفت بر خشونت و‏‎ ‎‏سخت گیری و عدم تساهل غلبه دارد و تا زمانی که تساهل و مدارا مغایر با مبانی دینی و‏‎ ‎‏اصل نظام و تمامیت ارضی کشور و امنیت عمومی و مقدسات دین نباشد و مورد سوء‏‎ ‎‏استفاده گروه های معاند قرار نگرفته و باعث تسلط بیگانگان و مستبدین نشود، مورد‏‎ ‎‏تأکید و تأیید ایشان می باشد.‏