قواعد فقهی دیپلماسی اسلامی از دیدگاه امام خمینی

‏‏حجةالاسلام محمدرضا دهشیری‏

‏‏ ‏

‏‏به عقیده نویسنده، امام خمینی به عنوان فقیهی سیاستمدار، در باب دیپلماسی‏‎ ‎‏اسلامی، صاحب مشربی است که می تواند مبنای آموزه های سیاسی اسلام در حوزه‏‎ ‎‏سیاست خارجی قرار گیرد. به ویژه که امروزه مرزبندی های جغرافیایی بین دولت –‏‎ ‎‏ملت ها بر مرزبندی های ایدئولوژیک فائق آمده و بر تقابل بین «دار الاسلام و دار الکفر»‏‎ ‎‏سایه افکنده است، ضرورت تبیین دیدگاه های نظری حکومتی امام خمینی در عرصه‏‎ ‎‏روابط بین الملل بیش از پیش احساس می شود. امام خمینی با استناد به برخی قواعد‏‎ ‎‏فقهی و اصول اسلامی از قبیل نفی سبیل، دعوت، تولی و تبری، تألیف قلوب و پای بندی‏‎ ‎‏به قراردادها و عرف بین المللی، بنیادهای دیپلماسی اسلامی را با ذکر مصادیق و موارد‏‎ ‎‏عینی و عملی پردازش کرده است: ‏

‏‏الف) قاعده نفی سبیل: امام خمینی با استناد به این اصل، به هر دو جنبۀ سلبی و‏‎ ‎‏ایجابی آن اهتمام کرده اند. و جنبۀ سلبی این قاعده به معنای نفی سلطه اجانب و عدم‏‎ ‎‏جواز مداخله آنان، و جنبه مثبت و ایجابی آن، به مفهوم بنیاد مثبتی است که سیاست‏‎ ‎‏منفی مذکور بر آن متکی است تا از رهگذر برخی راه کارهای دولت اسلامی در مسدود‏‎ ‎

‏‎

‎

‏‏ب) اصل دعوت: دربارۀ مفهوم دعوت دو دیدگاه وجود دارد: عده ای به نقل ترویجی‏‎ ‎‏دعوت اعتقاد دارند؛ بدین معنا که ابتدا به تبیین عقاید و سپس به ترویج آن همت‏‎ ‎‏گمارد. البته ترویج عقاید به معنای لشکرکشی نیست، بلکه به مفهوم شناساندن پیام‏‎ ‎‏معنوی، فرهنگی و سیاسی انقلاب اسلامی به جهانیان است.‏

‏‏ج) اصل تولی و تبرّی؛ از نظر امام خمینی، حکومت اسلامی همواره باید با کشورهای‏‎ ‎‏اسلامی، روابط برادرانه، با کشورهای کافر غیر متخاصم، روابط دوستانه با کشورهای‏‎ ‎‏کافر متحارب، روابط خصمانه داشته باشد.‏

‏‏د) اصل تألیف قلوب: امام با تأکید بر این اصل، حمایت از مسلمانان، مستضعفان و‏‎ ‎‏نهضت های رهایی بخش را تأکید فرمود.‏

‏‏هـ) اصل پایبندی به قراردادها و عرف بین الملل: امام خمینی در صورتی به چنین اصلی‏‎ ‎‏پای بند است که منجر به عدالت و صلح در عرصه جهانی گردد.‏

‏‏ ‏