انتصاب یا انتخاب از دیدگاه امام خمینی
نعمت الله صفری
نویسنده - چنان که در پیش گفتار مقاله اشاره کرده است - می کوشد تا ضمن نمایاندن آرای فقهی امام راحل در مقوله های انتخاب و انتصاب، به نقد و تحلیل هر یک از نظریه ها پرداخته و درست و نادرست آن را از کلام امام به دست دهد.
وی نخست به مبانی و کلیات بحثِ ولایت فقیه می پردازد و تعریفی از واژگان زیر را می آورد: مشروعیت، مقبولیت، ولایت، نظارت، فقیه و انتصاب. دسته بندی و استدلال دربارۀ انتخاب و انتصاب، و بیان پیشینۀ تاریخی هر کدام در فقه سیاسی شیعه، مسائلی است که در پی می آید.
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 152
در بخش دوم مقاله، جست و جوی در آثار امام خمینی در باب انتصاب و انتخاب به چشم می خورد و با در نظر گرفتن تعارض هایی که وجود دارد، راه حل هایی ارائه می دهد. ناگفته نماند که تمسک قائلین به انتصاب و انتخاب به سخنان و نظریات فقهی مکتوب امام راحل، چنین تعارضی را پدید می آورد، که به گفتۀ نویسنده، نمی توان تأثیر افکار سیاسی افراد و گروه ها را در این عرصۀ علمی نادیده انگاشت، زیرا چه بسا آنان پیش از رجوع محققانه به آثار امام، خط مشی خویش را تعیین کرده اند. نکته نظرگیر این کاوش، درنگی است که در معرفی و ارزش گذاری آثار گونه گون حضرت امام در مقولۀ ولایت فقیه دیده می شود که در دو بخش مکتوب و شفاهی، پیش و پس از تأسیس جمهوری اسلامی ایران، جنبه های استدلالی، نیمه استدلالی و غیر آن قابل تأمل است.
به سخنی دیگر، امام مخاطب های گوناگون داشته و از این رو در فراخور ذهن و موقعیت علمی آنان، از ولایت و ولیّ فقیه سخن گفته اند، که در هنگام تحلیل و استخراج آرای فقهی ایشان، می باید بدان توجه شود.
به عقیدۀ نویسنده آثار و گفتاری مقدم است، که از استدلال فقهی بهره برده است؛ مانند کتاب البیع. وی در مقام ارائه راه حل برای تعارض موجود میان انتصاب و انتخاب، آن را تعارضی ابتدایی می داند که با تأمل قابل حل است. او نظر نهایی امام را، همانا شیوۀ انتصابی می داند.
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 153