بررسی منشأ مشروعیت حکومت اسلامی

‏‏بررسی منشأ مشروعیت حکومت اسلامی‏

‏‏مهدی قاسمی‏

‏‏ ‏

‏‏نویسنده ضمن اشاره به منابع قدرت، یعنی اجبار و اعتقاد منشأ مشروعیت یک‏‎ ‎‏قدرت را در پذیرش اعتقادی دانسته و معتقد است: میان قدرت و اقتدار فرق هست و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏

قدرت صرفاً به معنای توانایی است و می تواند به زور متکی باشد. ولی اقتدار قدرتی‏‎ ‎‏نهادی شده است و پایه آن مشروعیت است نه زهد.‏

‏‏وی در ادامه نظریات مختلف درباره حق حاکمیت و منشأ مشروعیت را مطرح ساخته‏‎ ‎‏و به دکترین حق الهی پادشاهان و نظریه مردم سالاری اشاره کرده است. وی با بیان از بین‏‎ ‎‏رفتن اعتبار نظریه حق الهی پادشاهان، نظریه مردم سالاری را چنین توضیح داده است:‏‎ ‎‏طبق این نظریه افراد بشر، هم از لحاظ ناموس خلقت و هم از جهت حقوق فردی، با هم‏‎ ‎‏برابرند، لذا دلیلی وجود ندارد که در میان مردم برابر و مساوی، یکی بدون مزیت بر‏‎ ‎‏دیگران مسلط باشد و بر آن ها حکمرانی کند. حکومت حق همه مردم است و مردم تنها‏‎ ‎‏با رضایت خود طی قراردادی اجتماعی آن را به حاکمان واگذار می کنند.‏

‏‏وی در ادامه منشأ مشروعیت را از دیدگاه فقهای شیعه به دو دسته تقسیم کرده است‏‎ ‎‏و به توضیح رهیافت حق محض الهی (تئوکراسی)، رهیافت حاکمیت نخبگان دینی‏‎ ‎‏(تئواریتوکراسی) و رهیافت دموکراسی دینی (تئودمکراسی) پرداخته و معتقد است که‏‎ ‎‏امام در رهیافت سوم قرار دارند، چرا که ایشان مشروعیت الهی را با صبغه مردم سالاری‏‎ ‎‏در هم آمیخته و نظریه ای به وجود آورده است که دارای مؤلفه های نظام های مردمی و کار‏‎ ‎‏ویژه و امتیازات مثبت مشروعیت الهی است. ‏

‏‏وی ویژگی نظریه مشروعیت الهی مردمی امام را در انطباق آن با تلقی مذهبی مردم و‏‎ ‎‏پاسخ گویی به نیازهای معنوی مردم و در طول حاکمیت خدا قرار دادن حاکمیت مردم،‏‎ ‎‏ دانسته است.‏

‏‏نویسنده، امام را ملتزم به حق مردم در تعیین سرنوشت اجتماعی خود دانسته و تأکید‏‎ ‎‏کرده است که امام بر مشارکت سیاسی مردم اعتقاد عمیق داشته و حق تعیین سرنوشت‏‎ ‎‏مردم را امری عقلی می دانست و به همین دلیل به آرای عمومی آنان در تعیین زمامداران،‏‎ ‎‏و تشکیل شوراها و جمهوریت نظام سیاسی و نظارت عمومی مردم بر زمامداران تأکید‏‎ ‎‏می فرمود.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎