نقد قرائتِ پیوندهای ذهنی و عینی حکومت دینی و فاشیسم
حجةالاسلام داود مهدوی زادگان
یکی از مهم ترین مباحث اخیر روشن فکری، تولید ذهنیت رابطۀ وثیق میان حکومت دینی و فاشیسم است. به عقیده اینان بسیاری از عناصر و اوصافی که برای حکومت های فاشیستی شمرده شده در تبیین حکومت دینی قابل تطبیق است. برخی از مختصات حکومت های فاشیستی عبارت اند از: 1) تمرکز قدرت در دست پیشوا؛ 2) بهره گیری از عنصر تبلیغ و تلقین؛ 3) نضج گرفتن در جامعه توده وار؛ 4) معارضت با جامعه مدنی؛ 5) ردّ سرمایه داری؛ 6) مشروعیت بهره گیری از ابزار رعب و وحشت؛ 7) امید به بازگشتن به خویشتن؛ 8) بنای اجتماع ماقبل مدرن در دوران جدید.
نویسنده در ادامه مقاله با اشاره به نظریات مختلف دربارۀ پیدایش فاشیسم، تحلیل مرام نامۀ فاشیسم، و مخالفت های فاشیسم با لیبرالیسم، به نقد مشابهت های ماهوی بین حکومت دینی و فاشیسم می پردازد.
به عقیده وی، اسلام نه فقط سنخیت ماهوی با هیچ یک از حکومت های مدرن و
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 48
غیرمدرن (استبدادی) ندارد، بلکه ضدیت ذاتی با آن ها دارد. در فرهنگ قرآنی، حکومت به دو دستۀ الهی و طاغوتی تقسیم می شود. در حکومت الهی، سلطنت با خداوند سبحان است و او سرپرستی واقعی دین داران را برعهده دارد، در حالی که در حکومت طاغوت، حاکمیت از آنِ طغیان گران و مستبدان است. حکومت های دینی نیز به سه دستۀ حکومت دینی خالص، حکومت دینی بنیادگرا و حکومت دینی موروثی تقسیم می شوند.
حکومت دینی خالص همان حکومت انبیا و اولیای خدا و حکومت نوع دوم، دولت مردان خدا است. که قصد تقرب به نوع اول دارند. حکومت مورد نظر امام خمینی از نوع دوم است که قانون مندی خصیصه ذاتی و بارز آن است. به عقیده امام خمینی، عدالت از ویژگی های مهم در حاکم اسلامی است که مانع سوء استفاده از قدرت می شود. ولیّ فقیه یا حاکم اسلامی خود را در برابر خداوند مسئول می داند. از این رو حکومت دینی (ولایت فقیه) در اندیشه امام بر هیچ یک از مبادی تصوری و تصدیقی اندیشه سیاسی مدرن قرار ندارد تا با دولت فاشیسم مشابهت پیدا کند.
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 49