مبانی اعتقادی و زمینه های اجتماعی - سیاسی نهضت عاشورا

‏‏مبانی اعتقادی و زمینه های اجتماعی - سیاسی نهضت عاشورا‏

‏‏ ‏

‏‏دکتر سید عطاء الله مهاجرانی‏

‏‏ ‏

‏‏درآخرین روزهای عمر پیامبر اسلام(ص) جریان خلافت با تکیه بر سنتهای قوی و قبیله ای و جاهلی شکل گرفت. جریان امامت که ادامه منطقی نبوت بود، منزوی شد. علی(ع) در دوران حکومت پنج ساله خویش در جنگهای جمل و خوارج و صفین به ویژه در دو جنگ جمل و صفین رو در روی پیامدهای جریان خلافت ایستاد.حاکمیت معاویه بعد از معاهدۀ با امام حسن(ع) پیروزی و تثبیت سلطنت بود. ساختار حکومت معاویه و جانشینان او با واژه سلطنت دقیق تر تبیین می شود. سلطنت بنی امیه دو کار اصلی را در جهت بقای خود انجام داد:‏

‏‏الف- تحریف اسلام: جعل حدیث و سازمان دهی جریانهای اعتقادی انحرافی مثل مرجئه و احیاء ارزشهای قومی و قبیله ای و دامن زدن به مفاخرات قومی و هجو و طعن قبایل نسبت به یکدیگر.‏

‏‏ب: اضمحلال جریان امامت: از طریق سرکوب و قتل عام یاران و هواداران علی(ع) و اهل بیت او و نیز سب و هتک علی(ع) به عنوان چهره شاخص جران امامت.‏

‏‏اوج آمیختگی این سیاستها و خط مشی در زمان یزید در عاشورای سال 61 هجری اتفاق افتاد در واقع آنچه در عاشورا گذشت و آنچه بر سر اهل بیت آمد به تمامی در سایه زمینه اعتقادی و سیاسی و اجتماعی بود که بنی امیه ایجاد کرده بودند.‏

‏‏امام حسین(ع) در مورد زمینه های اعتقادی نهضت عاشورا در مجموعه کلمات و سخنرانیهای خود در هجرت بزرگ خویش از مدینه تا کربلا به زبان آورده اند. دو نکتۀ اصلی و محوری را به عنوان مبانی اعتقادی و بر اساس آن پایه های سیاسی- اجتماعی نهضت خویش برشمرده اند: 1- احیاء دین 2- مقاومت و تقابل با حاکمیت یزید.‏

‏‏این دو امر در واقع ارتباطی اساسی با یکدیگر داشتند.‏

‏
‏‎

‎‏نهضت عاشورا دارای زمینۀ سیاسی- اجتماعی نیز بود. معاویه و پس از او یزید با ترویج گرایش مرجئه که مبنای عقیدتی حکومت آنان را تأمین می کرد و به آن مشروعیت می داد، عملاً اکثریت جامعه را در موضوع تأیید حکومت خود قرار داده بودند. ارزشهای اسلامی چون اخوت و عدالت فراموش شده بود و جامعه به وضعیت جاهلی خود باز می گشت. در کنار این تحولات، شیعیان علی(ع) به شدت و قساوت تمام سرکوب و قتل عام می شدند. ‏

‏‏در کنار زمینه های نهضت عاشورا باید بر مبنای اعتقادی آن نیز توجه نمود. امام علی(ع) می دانست که معاویه و یزید در صدد نابودی حقیقت اسلام و زوال رسالت پیامبر اسلام برآمده اند. بنابراین حکومت یزید و استمرار این حکومت به معنی پایان یافتن اسلام بود.‏

‏‏و در یک کلام، نهضت او، نهضت عاشورا، احیاء اسلام و اصلاح امت رسول الله(ص) و افشای ماهیت ضد دینی حکومت بنی امیه بود.‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏