با عاشورا
اندیشه اصلاحی و بر پایه آن تربیت انسانی و مدیریت اجتماعی
حجة الاسلام والمسلمین احمد آکوچیان
ای چشم اندازروشن خدا
به سوی زندگی، به سوی مرگ
باتوزنده ایم
باتومی میریم
عاشورا تجلیلگاه سترگ رخ نمود بالاترین و والاترین ارزشها و آموزه های متعالی انسانی و اجتماعی است که مردمان را همواره به شناخت آن آموزه ها و ارزشها و باوربه آن و تعهد نسبت به آن و زندگی با آن، فراخوانده است و فراخواهد خواند، عاشورا عرصه جاودانه تجلی پیوند حیات و عدل، حماسه و رسالت، ایمان و پایداری، آزادگی و شرف، اعتقاد و جهاد، نماز و عدالت، دیانت و آدمیت، عینیت و عرفان، در همه عصرها و تاریخ آدمی است.
محتوای حرکت عاشورای حسینی، تبلور عینی یک الگوی راهبردی است برای:
- احیای دین در اندیشه ها و جانها و زندگیها
- و تربیت و سازندگی انسانی و مدیریت و سازندگی اجتماعی
که هرگاه این محتوا، به درستی تبیین شود و با شناخت درست واقعیات جاری حیات انسانی و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی جامعه و نیز با اصول درست پیاده سازی چارچوبه های کاربردی الگوی مطلوب حیات دینی، همراه گردد، تربیت و مدیریت است در دو عرصه فرد و جامعه.
فرهنگ عاشورا، مجموعه بینش ها، ارزشها وهنجارهای جای گرفته در رخداد عاشورا است که به استنباط در می آیند و می تواند در قالب یک الگوی فکری، روحی و
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 7 رفتاری و یک الگوی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به جامعه ارائه شود.
تحلیل ساختار درونی فرهنگ عاشورا راهنمای با به اصل فکراصلاحی به عنوان اصل زیر ساز و مبنای نظری در تحلیل فلسفه و هدف نهضت عاشورا و دو دستاورد بر آمده از این فکر اصلاحی، یعنی سازندگی فردی و سازندگی اجتماعی است. برپایه این نظریه می توان مجموعه آموزه های عاشورا را در قالب سه اصل اساسی، دریافت و تبیین کرد:
- اول اصل فکر اصلاحی درحوزه شناخت دینی و انسان و جامعه
- دوم اصل تربیت انسانی
- سوم اصل مدیریت تحولات اجتماعی
تحقیق پیشنهادی حاضر- به قدر مجال این مقاله کوتاه- عهده دارتبیین مضمون دریافتی نگارنده از فرهنگ عاشورا و اصول یادشده می باشد.
تحقیق در یک مدخل و سه فصل سامان یافته است:
مدخل تحقیق، تبیین برخی مبانی نظری برگزیده درتحلیل فرهنگ عاشورا را در بردارد:
-در دیدگاه معرفت شناختی تحلیل رخداد عاشورا، به طور خاص به نسبت فهم کلامی و بینش اجتماعی از نهضت عاشورا و نیز ویژگی خاص روش شناختی تاریخ اندکی تحلیل شده است.
- در تحلیل زیر ساز روش شناختی تحقیق، کاربرد منطق سیستمی در الگو سازی از شناخت عاشورا و نیز ویژگی خاص روش شناختی تاریخ اندکی تحلیل شده است.
- فرهنگ عاشورا به عنوان الگوی فرهنگی رشد انسانی- اجتماعی و ساخت فکری به مثابه جوهره فرهنگ عاشورا به دست داده شده است.
- درآخرین فراز چارچوبه کلی تحلیل مورد نظر خویش را به دست داده ایم.
در فصل اول، فکر اصلاحی به عنوان چارچوبه کلان تحلیل نهضت عاشورا و زیر ساز نظری فرهنگ عاشورا مورد بررسی قرارگرفته است. در این فصل، ابتدا اصلاحی درنگره دینی و امامت شیعی و رسالت اصلاحی امامت شیعی با زبان ایشان تبیین شده است. سپس به ساختار فکر اصلاحی در آموزه های عاشورا، نظر افکنده شده است و دو حوزه
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 8 اصلاحیگری نهضت امام حسین (ع)، یکی حوزه فکر دینی و دیگری حوزه اصلاح اجتماعی، بازشناسی شده است. درحوزه اصلاح فکر دینی دو دستاورد اصلی عاشورا یکی اصل خالص سازی و ناب سازی فکر دینی و دیگری توانمند سازی فکری دینی به قصد زمینه سازی جریان یابی فکردینی در عرصه واقعیتهای انسانی و اجتماعی، مورد توجه قرارگرفته است و در حوزه اصلاح اجتماعی دو اصل مشروعیت و کارآمدی نظام اجتماعی مرور شده است.
تربیت و مدیریت دو بهره شکل گرفته بر پایه فکر اصلاحی در فرهنگ عاشورا است. اشارتی به مسئولیت و تکلیف مردمان در برابر فرهنگ عظیم عاشورا، آخرین فراز فصل اول، می باشد.
فصل دوم، ((با عاشورا درعرصه سازندگی وتربیت انسانی)) است. برپایه فکراصلاحی برآمده ازفرهنگ عاشورا، اصل تربیت انسانی اولین دستاورد آموزشی فرهنگ عاشورا است. دراین فصل، جریان تعالیم دینی عاشورا درحوزه امرانسانی مورد بررسی قرار گرفته است. سه بعد و ساحت وجودی انسانی، بعد فکری، روحی و رفتاری دانسته شده و بر این اساس، جریان آن آموزه ها و تعالیم، دراین ساحت ها مرور شده است:
- در وجهه فکری، جریان بالنده بینش و شعور و شناخت: خداشناسی، انسان شناسی، دنیا شناسی، جامعه شناسی و...، با عاشورا و آموزه های آن بررسی شده است.
- در وجهه روحی برخی آموزه های عاشورا در زمینه های روحی مانند: اخلاق، محبت، ایمان و پایداری نشان داده شده است.
- در وجهه رفتاری نیز، برخی تعالیم رفتاری عاشورا در رابطه رفتاری با خداوند (رفتار عبادی)، رابطه رفتاری باخود (رفتاراخلاقی)، رابطه رفتاری با دیگران (رفتار حقوقی: با نزدیکان، با محرومان، با دشمنان و...) اندکی تحلیل شده اند.
آخرین فراز این فصل، اشارتی به رتبه عرفان در فرهنگ عاشورا به مثابه درونی ترین و انسانی ترین مضمون این فرهنگ است، مرحله ای که جریان سازندگی انسانی در بستر ناب بالندگی توحیدی خویش جای گرفته است.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 9 انسان سازی با عاشورا (و به ثمر رسانیدن فرد در این جریان عظیم ) به جامعه سازی (و به ثمر رسانیدن جامعه) دست می دهد و عناصر درونی جریان پویا و شکوفای اجتماعی را سامان می بخشد.
سیدالشهدا(ع) و یاران او با پندار و گفتار و کردار خویش این الگو راتبیین کردند و بازندگی خویش تجسم این تبیین بودند.
فصل سوم تحقیق،((باعاشورا در عرصه مدیریت اجتماعی)) است، در این فصل ابتدا، اشارتی به ساختار و فرایند درونی فکر اجتماعی رفته است و روابط پایدار درون ساخت اجتماعی و تفکر اجتماعی و نیز جریان تفکر درقلمرو واقعیت اجتماعی اندکی بررسی شده اند. این گزارش مقدماتی، این مجال را به نگارنده می بخشد تا الگوی کلان فکر اجتماعی را ازمنظر فرهنگ عاشورا، پیشنهاد کند. لایه و بخشهای اصلی ساختار درونی الگوی مزبور در این فصل به کوتاهی فهرست و تحلیل شده اند. ابتدا مبانی نظری فکر اجتماعی دینی با فرهنگ عاشورا مورد توجه قرار گرفته است؛ آنگاه بر پایه این مبانی، با آموزه های عاشورا، الگوی مطلوب مدیریت اجتماعی (الگوی مطلوب اجتماعی، سیستم مطلوب سیاسی، اقتصادی و فرهنگی) به دست داده شده اند. تحلیل از بینش نقدی و توصیفی عاشورا نسبت به وضعیت اجتماعی جامعه عصر عاشورا به ضمیمه الگوی مطلوب پیشنهادی این نهضت، راهبردهای پیشنهادی سیدالشهدا در مدیریت تحولات اجتماعی عصر خویش و عصرها و نسلهایی که درگیر همان مختصات کلان اجتماعی اند.را، قابل تفسیر و دریافت می سازد.
رخداد عاشورا تبلور عینی این دیدگاه پیشنهادی است.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 10