امر دفاع، یک اصل طبیعی و فطری است؛ مصداق آن، مجهز بودن موجودات به وسایل دفاعی است که به صورت طبیعی یا غریزی و احساسی و گاه به کمک عقل از خود دفاع می کنند. لذا هر سازمان یا نظام پویا و زنده ای برای استمرار و دوام و حیات و حتی تضمین نسبی نسل آینده، به یک سامانه دفاعی مناسب و مشخصی نیاز دارد، تا زمانی که توسل به جنگ منع نشده و از آن به عنوان مستمسکی برای حاکمیت افسار گسیخته تعداد معدودی از دولت ها برای رسیدن به خواسته های دشمن استفاده شود و یا توجیهاتی برای برقراری صلح و دمکراسی به شمار آید و مجامع بین المللی هم نسبت به آن موضع بی تفاوتی داشته باشند، از این نظر، دفاع تنها مجوز مقابله با چنین برخوردهایی می باشد.
رهبر کبیر انقلاب در این مورد می فرمایند: «دفاع از مملکت اسلامی و دفاع از نوامیس مسلمین، از واجبات شرعیه الهیه ای است که بر همه ما واجب است.» (صحیفه امام ، ج 13 ، ص 182)
بر این اساس در نظام جمهوری اسلامی ایران، نیز وجود نیروهای مسلح با اتکاء به قدرت لایزال الهی و در پرتو ایمان برای حفظ دولت اسلامی و دفاع از مسلمانان و انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن، یک ضرورت بدیهی و عقلی محسوب می شود که به طور طبیعی، سازماندهی و تجهیز نیروهای نظامی کشور نیز بر اساس ایمان به خدا و رعایت معیارها و اصول مکتبی و در مسیر تحقق آرمان ها و اصول قانون اساسی انجام می شود. امام راحل در مورد مقوله دفاع و بازدارندگی که ضامن حفظ موجودیت و حقوق انسانی است می فرمایند: « عقل هم به ما حکم می کند که تشکیلات لازم است تا اگر به ما هجوم آوردند، بتوانیم جلوگیری کنیم؛ اگر به نوامیس مسلمین تهاجم کردند، دفاع کنیم، شرع مقدس هم دستور داده که باید همیشه در برابر اشخاصی که می خواهند به شما تجاوز کنند برای دفاع آماده باشید.» ( امام خمینی (س) ، ولایت فقیه (حکومت اسلامی) : 50 )
به همین منظور می توان گفت که نیروهای مسلح در نظام اسلامی، علاوه بر حفظ تمامیت ارضی، رسالت حفظ استقلال، حاکمیت سیاسی و حفظ کیان اسلامی را نیز بر دوش دارند. توجه به نیروهای مسلح به عنوان اصلی ترین بازوی انقلاب اسلامی و حیاتی ترین رکن حفظ استقلال کشور و آزادی ملت، از تاکیدات و سفارش های بنیانگذارجمهوری اسلامی ایران بوده است. در اندیشه دفاعی امام خمینی (س) اصلی ترین هدف نیروهای مسلح، حفظ اسلام و کوشش برای تحقق این هدف می باشد و چنین هدفی تنها با وجود نیروهای مسلح مسلمان و متعهد به خداوند و با داشتن انگیزه شهادت طلبانه در راه نیل به این اهداف و همچنین با داشتن بنیانی مرصوص متصور است. اندیشه دفاعی امام خمینی (س) در دوران هشت سال دفاع مقدس، مظهر پایداری و مقاومت ملت ایران محسوب می شد و این اندیشه، جایگاه والایی را در میان اندیشه های نوین پیدا کرد. امام خمینی (س) از نادر افرادی بودند که با درک صحیح و جامع از مکتب اسلام و انبیاء، به تمام زوایای دین اشراف داشتند و سیره نظری و عملی ایشان، از قوانین الهی نشات گرفته و اندیشه دفاعی آن حضرت ریشه در دین اسلام دارد و اگر دفاع از ارکان اسلام به شمار نمی رفت، مطمئناً به آن توجهی نمی کردند.
در منابع دینی و علمی اسلام نیز در این پژوهش، مستلزم مطالعه و بررسی سیره عملی و نظری ایشان است که پشتوانه دینی آنها در آیات و روایات و سایر مکتوبات معتبر، از جمله نهج البلاغه مشهود است. امام خمینی (س) به عنوان یک فقیه فیلسوف عارف، سیاستمدار و عالم، عامل به تأسی از پیامبر بزرگ اسلام و امامان پاک اندیشه ی دفاعی تکامل یافته داشته اند. جذب و جلب ارتش و حفظ ارتش، تأسیس سپاه، ایجاد بسیج و سفارش و تشویق مکرر امام خمینی (س) به آموزش نظامی و آمادگی پاسداری از انقلاب قبل از اینکه هرگونه نشانه ای از جنگ پیدا شده باشد. گویای اندیشه دفاعی بلند ایشان در آن برهه از زمان است. در دوران جنگ تحمیلی، اندیشه های دفاعی امام خمینی (س) بود که در جهت حفظ انقلاب و پیشبرد اهداف آن برجنگ حاکم بود و نیز در این دوره تاریخی درخشان بود که ظرفیت های جدید و شگفت آور انقلابی معتقدان به اندیشه ها و ارزش های انقلاب اسلامی پدیدار گردید. در این جنگ بود که بینشها و ارزش های انقلاب به رغم گستردگی عرصه نبرد و کثرت دشمنان و پیچیدگی روز افزون جنگ و فناوری جنگی در پرتو اندیشه ها و افکار امام خمینی (س) به خوبی توانست از کیان اسلامی و ملی ما دفاع کند.
کشور ما ایران در طول تاریخ 200 سال گذشته به طور مکرر از سوی بیگانگان مورد تهاجم و تاخت و تاز قرار گرفته و در این مدت مخصوصاً در دوران حکومت قاجار در هر حمله ای قسمتی از خاک ایران به وسیله دشمنان از کشور جدا گردیده است. به جرأت می توان گفت که در تنها جنگی که نیروهای مسلح و مردمی توانستند با شایستگی از کشور دفاع کرده و حتی یک متر از خاک میهن اسلامی را به دست دشمنان ندهند، جنگ هشت ساله عراق علیه ایران بود که با استفاده از راهبرد دفاع همه جانبه، این واقعیت به وقوع پیوست؛ جنگی که ابرقدرت های غرب و شرق با تمام وجود و حمایت ها و پشتیبانی های همه جانبه، حکومت بعثی عراق را تدارک کردند، ولی به لطف خداوند متعال و امدادهای غیبی، سرانجام سرنوشت جنگ همراه با موفقیت برای جمهوری اسلامی ایران رقم خورد و به گواه تاریخ و اعتراف تئوریسین های نظامی دنیا، پیروزی های رزمندگان نیروهای مسلح در این جنگ چیزی شبیه به یک معجزه بود که در معادلات کلاسیک جنگ قابل قبول و دروس تاکتیکی آکادمیک های نظامی آنها نمی گنجید، و این مطلب تنها در ظل توجهات خداوند و حضرت ولی عصر (س) و با تدبیر و اندیشه ها ی دفاعی و سترگ حضرت امام خمینی (س) به واقعیت پیوست. آراء و اندیشه های دفاعی امام خمینی (س) از اهمیت و جایگاه بسیار والایی برخوردار است؛ چرا که تجربه معظم له در مدیریت عالی یک نبرد بسیار مدرن و عظیم، درطول هشت سال دفاع مقدس، و توجه و اهتمام ایشان به ترسیم استراتژی دفاع همه جانبه، از دلایل بسیار مستحکمی در اثبات این امر به شمار می رود. حال با توجه به گذشت 38 سال از انقلاب، هدایت یک نبرد تمام عیار 8 ساله، مبارزه با استکبار جهانی و توطئه های همه جانبه آن از قبیل کودتا، ترور، براندازی، خرابکاری، جنگ، تحریم و ... هر یک خود به تنهایی می توانستند نظام را ساقط کند، و نیز تدابیر و رهنمودهای مقام معظم رهبری (س)، هنوز اندیشه های دفاعی معظم له مورد بررسی و تبیین واقع نشده است. از این رو در این اثر الگوی راهبردی دفاعی بر مبنای اندیشه های دفاعی آن حضرت تبیین و ارائه شده است.