وجوب امر و نهی در روایات
استناد به حدیث کلکم راع...
اسلام عزیز از شما ـ ای گروههای مسلمان ـ در هر لباس و شغلی
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 27
هستید، استمداد می کند؛ و وظیفۀ همه است که در نجات آن کوشش کنید و ضربه هایی که از سلاطین جور، خصوصاً در این پنجاه سال حکومت ضد اسلامی و ملی دودمان پهلوی، خورده است و می خورد جبران کنید. کُلُّکُمْ رٰاعٍ وَ کُلُّکُم مَسْئُول.(40)
4 / 1 / 57
* * *
مسئولیت عمومی به استناد کلکم راع...
آقایان توجه کنند همه و همۀ ملت موظفند که نظارت کنند بر این امور. نظارت کنند اگر من یک پایم را کنار گذاشتم، کج گذاشتم، ملت موظف است که بگویند پایت را کج گذاشتی، خودت را حفظ کن. مسئله، مسئلۀ مهم است. همۀ ملت موظفند به اینکه نظارت داشته باشند در همۀ کارهایی که الآن مربوط به اسلام است. اگر دیدند که یک کمیته خدای نخواسته برخلاف مقررات اسلام دارد عمل می کند، بازاری باید اعتراض کند؛ عرض بکنم که کشاورز باید اعتراض کند؛ معممین و علما باید اعتراض کنند. اعتراض کنند تا این کج را راست کنند. اگر دیدند یک معمم بر خلاف موازین اسلام، خدای نخواسته، می خواهد عمل بکند، همه موظفند که جلویش را بگیرند که امروز غیر روزهای دیگر است. آن وقت هم باید بگیرند، اما حالا کار مهم است. حالا اساس، اساس وجهۀ اسلام است. اساسی است که الآن اسلام به دست ما افتاده، داریم چه می کنیم؟ بنابراین، آنی که به نظر بنده مهم است این است، و البته اینها هم باید عمل بشود؛ اما اینها در درجۀ دوم است؛ درجۀ اولش عبارت از این است که همۀ ما، همۀ قشرها، همه، اینها همه باید این جهت را توجه داشته باشند و همۀ آنها مراعات این مسئلۀ کُلُّکُم راعٍ، همه باید مراعات این مسائل را بکنند. توجه داشته باشند
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 28
که نبادا من یکوقت یک کلمه برخلاف مقررات اسلام بگویم. اعتراض کنند، بنویسند، بگویند. آقا، خدای نخواسته آقا، شما، ایشان، ایشان، اینهایی که الآن مردم توجه به آنها دارند و می گویند اینها مثلاً دارند اداره می کنند، چه حکومت باشد و چه کسانی که عرض بکنم که از این دادگاهها باشد، هر جا باشد، الآن وقت این است که همۀ اینها مواظبت کنند خودشان [را]. مواظبت کنند در اینکه یک قدم کج نگذارند؛ و اسلام را حفظ کنند. صورت اسلام را آنطوری که هست نشان بدهند. و اگر خدای نخواسته یک کسی پیدا شد که یک کار خلاف کرد، اعتراض کنند مردم؛ مردم همه به او اعتراض کنند که آقا چرا این کار را می کنی. در صدر اسلام هست که عمر وقتی که گفت ـ در منبر بود ـ که اگر من یک کاری کردم شماها چه بکنید. یک عربی شمشیرش را کشید گفت ما با این، با این شمشیر راستش می کنیم. باید اینطور باشد. باید مسلمان اینطور باشد که اگر ـ هر که می خواهد باشد، خلیفه مسلمین و عرض بکنم هر که می خواهد باشد ـ اگر دید پایش را کنار گذاشت، شمشیرش را بکشد که پایت را راست بگذار.(41)
8 / 3 / 58
* * *
مسئولیت عمومی به استناد کلکم راع...
الآن مکلّفیم ما، مسئولیم همه مان، همه مان مسئولیم، نه مسئول برای کار خودمان؛ مسئول کارهای دیگران هم هستیم کُلُّکم راعٍ وَ کُلُّکُمْ مَسؤُولٌ عَن رَعِیَّتِه همه باید نسبت به همه رعایت بکنند. همه باید نسبت به دیگران. مسئولیت من هم گردن شماست؛ شما هم گردن من است. اگر من پایم را کج گذاشتم، شما مسئولید اگر
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 29
نگویید چرا پایت را کج گذاشتی؟ باید هجوم کنید، نهی کنید که چرا؟ اگر خدای نخواسته یک معمّم در یک جا پایش را کج گذاشت، همه روحانیون باید به او هجوم کنند که چرا برخلاف موازین؟ سایر مردم هم باید بکنند. نهی از منکر اختصاص به روحانی ندارد؛ مال همه است. امت باید نهی از منکر بکند؛ امر به معروف بکند.(42)
15 / 4 / 58
* * *
مسئولیت همگانی با استناد به کلکم راع...
اگر خدای نخواسته در این نهضتی که شما کردید یکوقت کاری ما و شما انجام بدهیم، روحانیون و پاسداران هر دو طایفه پاسدار هستند؛ پاسدار اسلام. همۀ ملت، پاسدار اسلام باید باشند: کُلُّکُم رَاعٍ. همه باید مراعات کنید، همه تان «راعی» هستید، همۀ مردم، و همه هم مسئول هستند؛ یعنی همه باید همان طوری که یک شبانی یک گله ای را می برد و رَعْی می کند و می چراند و به جاهای خوب باید ببرد، مسئول این است که این را به جاهای خوب و به علفچراهای خوب ببرد و به آبهای خوب، و مسئول است پیش صاحبان او به اینکه چرا نبردی؟
همۀ ما آن حال را داریم، مسئولیم در مقابل خدا و در مقابل وجدان. و همه مان باید مراعات بکنیم؛ یعنی نه اینکه مراعات خودمان را؛ من مراعات همۀ شما را بکنم؛ شما هم هر یک مراعات همه را. یک همچو برنامه است که همه را وادار کرده که به همه «چرا»بگوییم، همه را. به هر فردی، لازم کرده به اینکه امر به معروف کند. اگر یک فرد خیلی به نظر مردم مثلاً پایین یک فردی که به نظر مردم خیلی اعلا رتبه هم هست، اگر از او یک انحرافی
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 30
دید، بیاید ـ اسلام گفته برو به او بگو نکن ـ بایستد در مقابلش بگوید این کارَت انحراف بود نکن.(43)
2 / 7 / 58
* * *
استدلال به حدیث من اصبح و لم یهتم...
مسلمان اگر بخواهد اهتمام به امور مسلمین نداشته باشد که مسلمان [نیست]؛ لَیْسَ بِمُسْلِمٍ؛ مَن اَصبحَ و لَمْ یَهْتَمَّ باُمورِ المُسلمینَ فَلَیسَ بمُسلِمٍ. هی هم بگو لا اله الا الله ، مُسْلم نیست اینطور. اسلام آن است که به درد مسلمین بخورد؛ مسْلم آن است که به درد مسلمین بخورد، برسد به درد مسْلم که آقا کشتند جوانهای ما را. ما بی تفاوت باشیم؟ کشتند علمای ما را، ما بی تفاوت باشیم؟ کشتند مؤمنین و مسلمین را، ما بی تفاوت باشیم؟
ما راضی بشویم به این امر؟ ما کاری بکنیم که از آن انتزاعِ رضایت بشود؟ باید ما خودمان را عوض کنیم.(44)
29 / 11 / 56
* * *
وظیفۀ قرآنی برپایی نظام اسلامی
چون برقراری نظام سیاسی غیراسلامی، به معنای بی اجرا ماندن نظام سیاسی اسلام است.
همچنین به این دلیل که هر نظام سیاسی غیراسلامی، نظامی شرک آمیز است، چون حاکمش «طاغوت» است؛ و ما موظفیم آثار شرک را از جامعؤ مسلمانان و از حیات آنان دور کنیم و از بین ببریم.
و باز به این دلیل که موظفیم شرایط اجتماعی مساعدی، برای تربیت افراد مؤمن و با فضیلت فراهم سازیم؛ و این شرایط درست
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 31
ضد شرایط حاکمیت «طاغوت» و قدرتهای نارواست؛ شرایط اجتماعی ای که ناشی از حاکمیت «طاغوت» و نظام شرک آمیز است، لازمه اش همین فسادی است که می بینید. این همان «فساد فی الارض» است که باید از بین برود؛ و مسببین آن به سزای اعمال خود برسند. این همان فسادی است که فرعون با سیاست خود در کشور مصر به وجود آورد، و اِنَّهُ کانَ مِنَ الْمُفْسِدینَ؛ در این شرایط اجتماعی و سیاسی، انسان مؤمن، و متقی و عادل نمی تواند زندگی کند و بر ایمان و رفتار صالحش باقی بماند؛ و دو راه در برابر خود دارد: یا اجباراً اعمالی مرتکب شود که شرک آمیز و ناصالح است؛ یا برای اینکه چنین اعمالی مرتکب نشود و تسلیم اوامر و قوانین «طواغیت» نشود، با آنها مخالفت و مبارزه کند تا آن شرایط فاسد را از بین ببرد. ما چاره نداریم جز اینکه دستگاههای حکومتی فاسد و فاسدکننده را از بین ببریم و هیأتهای حاکمؤ خائن و فاسد و ظالم و جائر را سرنگون کنیم.(45)
* * *
استدلال به وصیت علی علیه السلام
ما وظیفه داریم مردم مظلوم و محروم را نجات دهیم. ما وظیفه داریم پشتیبان مظلومین و دشمن ظالمین باشیم. همین وظیفه است که امیرالمؤمنین(ع) در وصیت معروف به دو فرزند بزرگوارش تذکر می دهد و می فرماید: وَ کُونا لِلظّالِمِ خَصْماً، وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً؛ دشمن ستمگر، و یاور و پشتیبان ستمدیده باشید.(46)
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 32
استدلال به کلام حضرت علی علیه السلام
علاقۀ علمای اسلام به ممالک و قوانین اسلامی علاقۀ الهی ناگسستنی است.
ما از جانب خدای تعالی مأمور حفظ ممالک اسلامی و استقلال آنها هستیم و ترک نصیحت و سکوت [را] در مقابل خطرهایی که پیش بینی می شود برای اسلام و استقلال مملکت جرم می دانیم؛ گناه بزرگ می دانیم؛ استقبال از مرگ سیاه می دانیم. پیشوای بزرگ ما، حضرت امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ سکوت را در مقابل ستمکاری جایز نمی دانست؛ و ما نیز جایز نمی دانیم. وظیفۀ ما ارشاد ملت است، ارشاد دولتهاست، ارشاد جمیع دستگاههاست. ما از این وظیفه به خواست خدای تعالی خودداری نمی کنیم.
در این زمان، سکوت در مقابل ستمکاری، اعانت به ستمکاران است.(47)
15 / 3 / 43
* * *
استدلال به خطبۀ نهج البلاغه
علمای اسلام موظفند با انحصارطلبی و استفاده های نامشروع ستمگران، مبارزه کنند؛ و نگذارند عدؤ کثیری گرسنه و محروم باشند، و در کنار آنها ستمگران غارتگر و حرامخوار در ناز و نعمت به سر ببرند. امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: من حکومت را به این علت قبول کردم که خداوند تبارک و تعالی از علمای اسلام تعهد گرفته و آنها را ملزم کرده، که در مقابل پرخوری و غارتگری ستمگران و گرسنگی و محرومیت ستمدیدگان ساکت ننشینند و بیکار نایستند:
اما وَ الّذی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأ النّسَمَةَ، لَوْلا حُضُورُ الْحاضِرِ وَ قِیامُ
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 33 الْحُجَّةِ بِوُجُودِ النّاصِرِ وَ ما أخَذَ الله ُ عَلَی الْعُلَماءِ أنْ لاٰیُقٰارُّوا عَلٰی کِظَّةِ ظٰالِمٍ وَ لاٰسَغَبِ مَظْلُومٍ، لَاَلْقَیْتُ حَبْلَها عَلی غارِبِها وَلَسَقَیْتُ آخِرَها بِکَأسِ أوَّلِها؛ وَلَألْفَیْتُمْ دُنْیٰاکُمْ هذِهِ أزْهَدَ عِنْدی مِنْ عَفْطَةِ عَنْزٍ.
سوگند به آنکه بذر را بشکافت و جان را بیافرید، اگر حضور یافتن بیعت کنندگان، نبود و حجت بر لزوم تصدی من با وجود یافتن نیروی مددکار تمام نمی شد، و اگر نبود که خدا از علمای اسلام پیمان گرفته، که بر پرخوری و غارتگری ستمگران و گرسنگی جانکاه و محرومیت ستمدیدگان، خاموش نمانند، زمام حکومت را رها می ساختم و از پی آن نمی گشتم؛ و دیدید که این دنیاتان و مقام دنیایی تان در نظرم از نمی که از عطسؤ بزی بیرون می پرد، ناچیزتر است.
امروز چطور می توانیم ساکت و بیکار بنشینیم و ببینیم عده ای خائن و حرامخوار و عامل بیگانه به کمک اجانب و به زور سرنیزه ثروت و دسترنج صدها میلیون مسلمان را تصاحب کرده اند، و نمی گذارند از حداقل نعمتها استفاده کنند؟ وظیفؤ علمای اسلام و همؤ مسلمانان است که به این وضع ظالمانه خاتمه بدهند؛ و در این راه، که راه سعادت صدها میلیون انسان است، حکومتهای ظالم را سرنگون کنند، و حکومت اسلامی تشکیل دهند.(48)
* * *
وظیفه علما در کلام علی علیه السلام
علمای مذهبی علیه رژیم شاه و دولتهای او قیام کرده اند بسیار واضح است. امام علی (ع) می گوید: «خداوند از دانشمندان پیمان
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 34
گرفته است که بر سیریِ ستمگر و گرسنگی مظلوم سکوت نکنند.» و این شاه ستمگر و دارو دستۀ اوست که با همۀ فقر طاقت فرسای مردم ما، میلیاردها دلار ثروت کشور را به خود اختصاص داده است. و نیز: «اگر بدعتها در دین ظاهر شود، بر علماست که دانش خود را آشکار کنند و نگذارند فریبها و نیرنگها و دروغهای بدعت گذاران در دین و در مردم اثر کند و منحرف سازد.» و این شاه است که با انواع دروغها و حیله ها، هم دین خدا را تحریف کرده و خواسته های شیطانی خود و اربابانش را به عنوان قوانین منطبق با اسلام بر ملت مظلوم ایران تحمیل می کند، و هم حقایق و واقعیات را وارونه جلوه می دهد. بر علمای دینی و مذهبی است که چهرۀ واقعی او را به ملت معرفی کنند.(49)
18 / 10 / 57
* * *
استفاده از حدیث تحف العقول
ما باید جلو این غارتگریها و حرامخوریها را بگیریم. همؤ مردم موظف به این کار هستند؛ ولی علمای دینی وظیفه شان سنگینتر و مهمتر است. ما باید پیش از سایر افراد مسلمان به این جهاد مقدس، و این وظیفؤ خطیر اقدام کنیم. ما به خاطر مقام و موقعیتی که داریم بایستی پیشقدم باشیم. اگر امروز قدرت نداریم که جلو این کارها را بگیریم و حرامخواران و خائنین به ملت و دزدان مقتدر و حاکم را به کیفر برسانیم، باید کوشش کنیم این قدرت را به دست بیاوریم؛ و در عین حال، به عنوان حداقل انجام وظیفه، از اظهار حقایق و افشای حرامخوریها و دروغپردازیها کوتاهی نکنیم. وقتی قدرت به دست آوردیم، نه تنها سیاست و اقتصاد و ادارؤ کشور را
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 35 درست می کنیم؛ بلکه حرامخورها و دروغپردازها را شلاق می زنیم و به کیفر می رسانیم.
مسجد اقصی را آتش زدند. ما فریاد می کنیم که بگذارید مسجد اقصی به همین حال نیمسوخته باقی باشد؛ این جرم را از بین نبرید؛ ولی رژیم شاه حساب باز می کند و صندوق می گذارد، و به اسم بنای مسجد اقصی از مردم پول می گیرند تا بتوانند از این راه استفاده نمایند و جیب خود را پر کنند؛ و ضمناً آثار جرم اسرائیل را از بین ببرند!
اینها مصیبتهایی است که گریبانگیر امت اسلام شده، و کار را به اینجا رسانده است. آیا علمای اسلام نباید این مطالب را بگویند؟ لَولاٰ یَنْهٰاهُمُ الرّبّانیونَ وَالاَْحبارُ عن قَوْلِهِمُ الإْثْمَ وَ اَکْلِهِمُ السُّحْتَ؛ چرا فریاد نمی زنند؟ چرا از این غارتگریها هیچ سخنی نمی گویند؟...
شما در جامعه هیبت و شوکت دارید؛ ملت اسلام به شما احترام می گذارند و برای شما کرامت قائلند؛ این مهابت و عزتی که در جامعه دارید، برای این است که از شما انتظار می رود که در برابر ظلمه به حق قیام کنید؛ حق ستمدیدگان را از ظالم بگیرید. به شما امیدوارند که قیام نمایید و از تعدی ظلمه جلوگیری کنید.(50)
* * *
استدلال به خطبۀ سیدالشهدا علیه السلام
از حضرت سیدالشهداء ـ سلام الله علیه ـ خطبه ای نقل شده
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 36
است که در آن خطبه علت قیام خودشان را بر ضد حکومت وقت ذکر فرموده اند. و آن این است که فرموده اند خطاب به مردم که پیغمبر اکرم فرموده است کسی که ببیند یک سلطان جائری حلال می شمرد حُرُمٰاتِ الله را، چیزهایی را که خداوند حرام کرده است این آزاد می گذارد، و مخالف سنت رسول الله عمل می کند و عهد خدا را می شکند، اگر کسی دید یک سلطان جائری این کارها را می کند و مع ذلک ساکت شد و تغییر نداد با قول خودش، با عمل خودش این انحرافی که سلطان جائر پیدا کرده است تغییر نداد، خدای تبارک و تعالی حتم کرده است، حتم است بر او که این آدمی که ساکت شد در مقابل این سلطانی که حرمت احکام خدا را
نگه نمی دارد، مخالف سنت رسول الله عمل می کند و عهد خدا را می شکند، این ساکت بشود در مقابل یک همچو سلطانی و قولاً و عملاً تغییر ندهد مسیر این سلطان جائر را، حتم است بر خدای تبارک و تعالی که جای او را هم جای همان سلطان جائر در آخرت قرار بدهد. یعنی این سلطان جائر که اینطور اوصاف را دارد: سنت پیغمبر اکرم را تغییر می دهد و عهد خدا را می شکند و حرمات الله را سزاوار و رها می کند یعنی مُسْتَحِلّ است، ولو این آدم که این چیزها را از این آدم می بیند و ساکت است، همۀ کارهای واجب و مستحب هم به جا بیاورد، آدمی باشد که سه وقت نماز می خواند، در مساجد می رود، آدمی باشد که احکام خدا را همه را ترویج می کند، موافق رضای خدا عمل می کند، همۀ کارهای خوب را می کند، از همۀ کارهای بد هم اجتناب می کند، لکن ساکت است در مقابل سلطان جائر، به حَسَب این روایتی که نقل شده است از سیدالشهداء ـ سلام الله علیه ـ که به منزلۀ علت قیام ایشان است بر ضد حکومت وقت، این است که می خواهند عمل به قول
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 37
رسول الله بکنند که مبادا یکوقت تخلف بکنند و کسی که تخلف بکند جای او جای همان سلطان جائر است؛ یعنی در هر طبقه ای از جهنم که سلطان جائر، یک همچو سلطان جائری جا دارد، این آدمی هم که ساکت است که این سلطان جائر هر کاری می خواهد بکند، ساکت است او، جایش جای همین سلطان جائر است.(51)
18 / 9 / 57
* * *
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 38