فصل اوّل

‏‏فصل اوّل‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏     بدان که اهل معرفت و اصحاب مراقبه را به قدر قوت معرفت آنها به مقام‏‎ ‎‏مقدّس ربوبیّت و اشتیاق آنها به مناجات حضرت باری عزّ اسمه، از اوقات‏‎ ‎‏صلوات، که میقات مناجات و میعاد ملاقات با حق است، مراقبت و مواظبت‏‎ ‎‏بوده و هست. ‏

‏‏     آنان که مجذوب جمال جمیل و عاشق و دلباخته حسن ازلند و از جام‏‎ ‎‏محبّت سرمست و از پیمانۀ الستْ بیخودند، از هر دو جهان رسته و چشم از‏‎ ‎‏اقالیم وجود بسته و به عزّ قدس جمال اللّه پیوسته اند؛ برای آنها دوام حضور‏‎ ‎‏است و لحظه ای از ذکر و فکر و مشاهدت و مراقبت مهجور نیستند. ‏

‏
‏‎

‎‏     و آنان که اصحاب معارف و ارباب فضائل و فواضلند و شریف النّفس و‏‎ ‎‏کریم الطّینة اند، چیزی را به مناجات حق اختیار نکنند و از خلوت و مناجات‏‎ ‎‏حقْ خود او را طالبند و عزّ و شرف و فضیلت و معرفت را همه در تذکّر و مناجات‏‎ ‎‏با حق دانند. اینان اگر توجّه به عالم کنند و نظر به کونین اندازند، نظر آنها‏‎ ‎‏عارفانه باشد، و در عالم حق جو و حق طلبند و تمام موجودات را جلوۀ حق و‏‎ ‎‏جمال جمیل دانند ـ «عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست.»‏‎[1]‎‏ اینان‏‎ ‎‏اوقات صلوات را به جان و دل مواظبت کنند و از وقت مناجات با حق انتظار‏‎ ‎‏کشند، و خود را برای میقاتگاه حق حاضر و مهیّا کنند. دل آنها حاضر است و‏‎ ‎‏از محضرْ حاضر را طلبند و احترام محضر را برای حاضر کنند، و عبودیّت را‏‎ ‎‏مراودت و معاشرت با کامل مطلق دانند و اشتیاق آنها برای عبادت از این باب‏‎ ‎‏است.‏

‏‏     و آنان که مؤمن به غیب و عالم آخرت و شیفتۀ کرامات حضرت حق جلّ‏‎ ‎‏جلاله اند و نعمتهای ابدی بهشتی و لذّتها و بهجتهای دائمی سرمدی را با‏‎ ‎‏حظوظ داثرۀ دنیاویّه ولذائذ ناقصۀ موقّتۀ مشوبه مبادله نکنند، نیز در وقت‏‎ ‎‏عبادات که بذر نعم اخرویّه است قلوب خود را حاضر نمایند و از روی‏‎ ‎‏دلچسبی و اشتیاق قیام به امر کنند، و از اوقات صلوات، که وقت حصول‏‎ ‎‏نتایج و کسب ذخایر است، انتظار کشند، و چیزی را به نعم جاویدان اختیار‏‎ ‎‏نکنند. اینان نیز چون قلب آنها از عالم غیب با خبر است و ایمان قلبی به نعم‏‎ ‎‏همیشگی و لذّات دائمۀ عالم آخرت آوردند، اوقات خود را غنیمت شمارند و‏‎ ‎‏تضییع اوقات خود نکنند. ‏‏اُولئکَ اَصْحابُ الجَنَّةِ و اَربابُ النِعْمِةِ هُمْ فیها‏‎ ‎‏خالِدُون.‏

‏‏     ‏‏این طوایف که ذکر شد، و بعض دیگر که ذکر نشد، خود عبادات نیز‏‎ ‎‏برای آنها لذّاتی است به حسب مراتب آنها و معارف آنان؛ و کلفت تکلیف‏‎ ‎‏برای آنها به هیچ وجه نیست. ولی ما بیچاره های گرفتار آمال و امانی و بستۀ‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏زنجیرهای هویٰ و هوس و فرورفتگان در بحر مسجور ظلمانی عالم طبیعت که‏‎ ‎‏نه بویی از محبّت و عشق به شامّۀ روحمان رسیده و نه لذّتی از عرفان و فضیلت‏‎ ‎‏را ذائقۀ قلبمان چشیده، نه اصحاب عرفان و عیانیم و نه ارباب ایمان و‏‎ ‎‏اطمینان. عبادات الهیّه را تکلیف و کلفت دانیم و مناجات با قاضی الحاجات‏‎ ‎‏را سربار و تکلّف شماریم. جز دنیا، که معلف حیوانات است، رکون به‏‎ ‎‏چیزی نداریم و جز به دار طبیعت، که معتکف ظالمان است، تعلّقی نداریم.‏‎ ‎‏چشم بصیرت قلبمان از جمال جمیل کور و ذائقۀ روح از ذوق عرفان مهجور‏‎ ‎‏است.‏

‏‏     بلی، سرحلقۀ اهل معرفت و خلاصۀ اصحاب محبّت و حقیقت ‏‏اَبیتُ‏‎ ‎‏عِنْدَ رَبّی یُطْعِمُنی وَ یَسْقینی‏‎[2]‎‏ ‏‏فرماید. خدایا، این چه بیتوته است که در دار‏‎ ‎‏الخلوتِ انسْ محمّد(ص) را با تو بوده. و این چه طعام و شراب است که با‏‎ ‎‏دست خود این موجود شریف را چشاندی و از همۀ عوالم وارهاندی. آن‏‎ ‎‏سرور را رسد که فرماید: ‏‏لی مَعَ اللّه وَقْتٌ لا یَسَعُهُ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لا نَبیٌّ مُرْسَل.‏‎[3]‎‎ ‎‏آیا این وقت از اوقات عالم دنیا و آخرت است؟ یا وقت خلوتگاه «قاب قوسین»‏‎ ‎‏و طرح الکونین است؟ چهل روز موسی کلیم صوم موسوی گرفت و به میقات‏‎ ‎‏حق نایل شد و خدا فرمود: ‏‏تَمَّ میقاتُ رَبِّهِ اَربَعینَ لَیْلَةً.‏‎[4]‎‏ با این وصف به‏‎ ‎‏میقات محمّدی نرسد و با وقت احمدی تناسب پیدا نکند. به موسی علیه‏‎ ‎‏السلام در میعادگاه ‏‏فَاخْلَعْ نَعْلَیْک‏‎[5]‎‏ خطاب رسید، و آن را به «محبت اهل»‏‎ ‎‏تفسیر کردند، و به رسول ختمی امر به حبّ علی شد. در قلب از این سرّ‏‎ ‎‏جذوه ای است که دم از او نزنم؛ تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مجمل.‏

‏‎

‎