فهرست مطالب
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 615
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 616
مقصد سوم: الـهـیـات
فریدۀ اول
احکام ذات واجب
غرر فی إثباته تعالی··· 7
اثبات واجب تعالی··· 8
براهین الهیین بر اثبات واجب··· 12
واجب تعالی: ما ذاته بذاته لذاته··· 12
برهان خلف··· 17
بیان اشرفیت و اسدّیت این برهان··· 23
برهان استقامت··· 24
برهان امتن قرآنی··· 27
اثبات صفات واجب تعالی··· 30
توضیحی پیرامون توقیفی بودن اسماء··· 34
برهان عقلی در تشخیص صفات سلبی و ثبوتی··· 35
کیفیت انتزاع صفات بدون لزوم ترکب در ذات··· 39
حقیقت صفات کمالیه غیر از حقیقت متأصل وجود نیست··· 42
انتزاع مفاهیم متخالف دلیل بر ترکب منشأ انتزاع نیست··· 46
براهین حکمای طبیعی بر اثبات واجب··· 48
اثبات واجب از طریق مطلق حرکت··· 49
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 617 اثبات واجب از طریق حرکت افلاک··· 51
اثبات واجب از طریق حرکت نفس··· 53
برهان متکلم بر اثبات واجب و نقد آن··· 55
غرر فی توحیده··· 59
توحید واجب تعالی··· 60
برهان اول بر توحید ذات واجب··· 61
برهان دوم بر توحید ذات··· 62
توضیحی پیرامون حدیث شریف «فرجه»··· 62
غرر فی ذکر شبهة ابن کمونة و دفعها··· 67
شبهۀ ابن کمونه··· 68
نقد بعضی از شبهات وارده بر ابن کمونه··· 69
بیان ما در دفع شبهه··· 71
جواب حاجی از شبهه··· 72
برهان سوم بر توحید ذاتی··· 75
غرر فی توحید إله العالم··· 78
اثبات توحید ذات از طریق توحید فعل··· 79
اثبات توحید فعلی با برهان عقلی··· 80
معنای آیۀ شریفۀ «لوکان فیهما آلهة إلاّ اللّٰه لفسدتا»··· 82
بیان ما در توحید فعلی··· 83
بیان حاجی در توحید فعل··· 85
غرر فی دفع شبهة الثنویة بذکر قواعد حکمیة··· 89
شبهۀ ثنویه در توحید و جواب آن··· 90
جواب اعتباری از شبهۀ ثنویه··· 92
جواب برهانی از شبهۀ ثنویه··· 95
غرر فی بساطته تعالی··· 99
اثبات بساطت واجب تعالی··· 100
انتفاء تمام اقسام ترکیب در ذات واجب··· 102
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 618
فریدۀ دوم
احکام صفات واجب
غرر فی تقسیمها··· 107
اقسام صفات··· 108
توهّم ارجاع صفات سلبیه به یک سلب··· 110
رد توهم فوق الذکر··· 111
دو اصطلاح در ماده··· 113
غرر فی أنّ أیّاً من النعوت عین و أیّاً منها زائد؟··· 114
بیان صفات ذات و صفات زاید بر ذات··· 115
صفات سلبیه عین ذات نیستند··· 115
اوصاف حقیقیۀ محضه و ذات الاضافه عین ذاتند··· 116
سلب احتیاج، مجمع اوصاف جلال و نعوت سلبیه است··· 120
صفات کمالیۀ حق اعتباری نیستند··· 122
برهان بر عینیت صفات کمالیه با ذات حق··· 122
غرر فی أنّها متّحدة کلٌّ مع الاُخری··· 126
اتحاد صفات با یکدیگر··· 127
احتمالات متصورۀ ذات و صفات··· 127
اشکالات وارده بر قائلین به اتحاد مصداقی و اختلاف مفهومی··· 128
جواب از اشکالات وارده··· 129
بیان سخن قائلین به زیادت صفات بر ذات··· 132
رد کلام قاضی سعید در نفی صفات··· 134
توضیحی پیرامون بعض احادیث وارده در نفی صفات··· 137
توضیحی پیرامون وصف حب و عشق··· 139
توضیح اجمالی پیرامون وصف تکلم··· 141
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 619 غرر فی علمه بغیره··· 143
اثبات علم حق تعالی به مخلوقات··· 144
برهان اول··· 144
برهان دوم··· 145
برهان سوم··· 147
غرر فی ذکر الأقوال فی العلم و وجه الضبط لها··· 151
بیان اقوال مختلف در علم باری··· 152
نظریۀ معتزله در علم واجب··· 153
نظریۀ عرفا··· 154
فرق بین تصوف و عرفان··· 156
نظریۀ انفصال در علم واجب و شقوق آن··· 157
نظریۀ اتصال و دو شعبۀ آن··· 159
نظریه فرفوریوس··· 160
نظریۀ اتحاد علم اجمالی با ذات··· 161
نظریۀ تفصیل بین مراتب علم واجب··· 164
غرر فی أنّ علمه بالأشیاء بالعقل البسیط و الإضافة الإشراقیة··· 167
بیان اینکه علم واجب اضافۀ اشراقیه است··· 168
کلام محقق طوسی در علم باری··· 169
اشکال لزوم اتحاد معالیل با ذات حق و دفع آن··· 173
وجود منبسط اطلاقی و معلولیت آن··· 177
عدم مغایرت وحدت ذات با کثرت مفاهیم··· 178
روایات و ادعیه دو راه متفاوت در اخذ معارف··· 183
تقریب عرفانی برهان··· 184
صادر اول در کلام فلاسفه و عرفا··· 184
صادر از حق وجود سعی بسیط است و بس··· 187
چشم محاط ناچار از دیدن ماهیت است··· 189
قرآن سه گروه مخاطب دارد··· 190
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 620 تقریب فلسفی برهان··· 193
دایرۀ نزاع اشاعره و مفوّضه در علیت··· 193
علیت صور ذهنیۀ قضایا برای علم به نتیجه··· 195
عدم امکان تحلیل قول عرفانی با سلیقۀ فلسفی··· 198
لزوم تمحّض در هر فن و عدم خلط با فنون دیگر··· 200
توضیح عبارات حاجی در متن··· 205
اتفاق حکما در علم اجمالی حق تعالی··· 207
نظریه صدر المتألهین در علم ذاتی واجب··· 208
مقدمات اثبات علم ذاتی واجب··· 208
صرافت و ذو مراتب بودن ذات··· 211
سنخیت بین علت و معلول··· 213
مرتبۀ صرف دارای کمالات سایر مراتب و خالی از شوائب آنهاست··· 214
ماهیت امر عدمی است··· 218
عدم تعلق علم به ماهیات··· 222
تقریب مطلب با ذکر چند مثال··· 223
تحقق مخصوص وجود است··· 224
لزوم تعلق علم به متحقق··· 224
توهم لزوم تکثر در علم تفصیلی··· 229
حق تعالی از کمالات متوهمه عاری است··· 231
ردّ توهم عدم امکان تعلق علم تفصیلی به غیر موجودات فعلی··· 234
توهم وحدت حق با سایر موجودات··· 236
معلول از رتبۀ خود ترقی نمی کند··· 237
توضیح سنخیت بین علت و معلول··· 238
علم فعلی حق تعالی··· 241
توضیح حدیث شریف نفی صفات··· 243
تجلی صفات و تجلی ذات··· 245
فرق نبوّت ختمیه با سایر نبوّات··· 247
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 621 علم ذاتی حق تعالی··· 248
برهان حاجی و صدر المتألهین بر علم ذاتی حق··· 249
ماهیات جهات عدمیۀ وجوداتند··· 250
مراد از علم تفصیلی واجب تعالی··· 252
عدم تغیر ذات با تغیر موجودات معلومه··· 255
تطبیق مطالب بر عبارات منظومه··· 257
تقریر عرفانی مطلب··· 258
توضیحی پیرامون ازل، ابد، دهر و زمان··· 264
مقام کثرت در وحدت و مقام وحدت در کثرت··· 268
توهم عدم علم حق تعالی به جزئیات··· 270
دفع توهم لحاظ استقلالی وجود منبسط··· 273
غرر فی ردّ حجّة المشائین علی کون علمه تعالی بالارتسام··· 275
رد مختار مشائین در علم باری··· 276
دو جواب از حاجی در رد مشائین··· 278
جواب ما به استدلال مشائین··· 280
غرر فی مراتب علمه تعالی··· 282
مراتب علم باری تعالی··· 283
غرر فی القدرة··· 288
قدرت باری تعالی··· 289
تعریف متکلمین از قدرت··· 289
ردّ کلام متکلمین··· 291
نزاع بین حکما و متکلمین نزاع لفظی نیست··· 292
غرر فی عموم قدرته تعالی لکلّ شیء خلافاً للثنویة و ا لـمعتزلـة··· 294
بیان عمومیت قدرت باری تعالی··· 295
برهان بر عمومیت قدرت حق تعالی بنابر اصالت ماهیت··· 295
استدلال بر عمومیت قدرت بنابر اصالت وجود··· 299
دلیل اول··· 299
دلیل دوم بر عمومیت قدرت··· 300
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 622 دلیل سوم بر عمومیت قدرت حق تعالی··· 304
دلیل چهارم بر عمومیت قدرت··· 305
دلیل پنجم بر عمومیت قدرت حق تعالی··· 306
بحثی پیرامون جبر و تفویض··· 308
جبر و تفویض و مراد از آن دو··· 310
دلیل اول بر ابطال جبر··· 312
دلیل دوم بر ابطال جبر··· 312
دلیل بر ابطال تفویض··· 314
تقریری دیگر در نفی جبر و تفویض··· 317
تقریری دیگر در اثبات امر بین الامرین··· 321
تقریب مطلب با مثال··· 323
تقریر امر بین الامرین بنابر مذاق عقلایی و کلامی··· 327
تتمیم مطلب با استناد به آیات··· 332
حمد برای غیر خدا واقع نمی شود··· 333
قضیۀ موسی و خضر در قرآن··· 334
غرر فی حیاته و بعض ما یتبعها··· 337
حیات حق تعالی و توابع آن··· 338
بیان سمع و بصر در حق تعالی··· 339
ردّ نظریۀ مشهور و شیخ اشراق در سمع و بصر··· 341
غرر فی تکلّمه تعالی··· 345
بیان تکلّم حق تعالی··· 346
وضع الفاظ برای معانی عامّه··· 346
غرر فی تقسیم الکلام··· 350
مراتب کلام باری تعالی··· 351
تمامی موجودات کلمات حقّند··· 352
مصادیق کلمات تامّات··· 352
بحثی پیرامون «اُوتیت جوامع الکلم»··· 356
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 623
فریدۀ سوم
افعال حقّ تعالی
غرر فی إثبات أنّ أوّل ما صدر هو العقل··· 361
عقل، اول صادر حقّ··· 362
لزوم بساطت صادر اول··· 362
تقریب مطلب با تبیین انتساب افعال به نفس··· 364
بررسی موجودات و تعیین صادر اول··· 367
غرر فی کیفیة حصول الکثرة فی العالم··· 369
چگونگی بروز کثرت در عالم··· 370
تبیین مقدمات مطلب··· 370
بسایط خارجیه و ترکیب عقلی··· 371
اقسام چهارگانۀ ترکیب··· 372
اشکال فخر رازی و رد آن··· 377
شبهه ای دیگر از فخر رازی··· 379
عقول عشره، یادگاری از هیئت قدیم··· 381
غرر فی ربط الحادث بالقدیم··· 382
چگونگی ربط حادث به قدیم··· 383
دو اشکال صعب العلاج··· 383
چگونگی ربط متغیر به ثابت··· 384
حل اشکال بنابر طریقۀ مشائین··· 385
حل مشکل از سوی صدر المتألهین··· 387
تقریر مجدد کلام مشائین در حل اشکال··· 388
تقریر سوم از بیان حکمای مشاء··· 389
تقریر مجدد از پاسخ صدر المتألهین··· 391
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 624 مسلک سوم در حل اشکال··· 393
مسلک چهارم در حل اشکال··· 394
تطبیق مطلب با متن کتاب··· 397
غرر فی کیفیة حصول التکثّر علی طریقة الإشراقیین··· 400
چگونگی حصول تکثر بنابر طریقۀ حکمای اشراقی··· 401
اشکال اشراقیون بر کلام حکمای مشائی··· 404
بیان راه حلّ مورد نظر اشراقیون··· 405
کلام محقّق طوسی در قبول طریقۀ اشراقیون··· 406
کفایت امکان تکثر در رفع تنافی ادلّه··· 408
مقصد چهارم: طبیعیات
فریدۀ اول
حقیقت جسم طبیعی
حقیقت جسم طبیعی··· 414
جایگاه فلسفۀ اُولی و موضوعات علوم··· 414
وجه تقدّم علم الهی بر علم طبیعی··· 416
تبیین عرض ذاتی و غریب··· 417
بیان شیخ الرئیس در معنای عرض ذاتی و کلام حاجی··· 420
توضیح جایگاه بحث از «جزء لایتجزی»··· 421
تعریف جسم طبیعی··· 423
توضیحی پیرامون اجزاء مأخوذه در تعریف··· 425
غرر فی ذکر الأقوال فی حقیقة الجسم الطبیعی··· 428
بیان اقوال در حقیقت جسم طبیعی··· 429
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 625 بیان محلّ نزاع در بحث··· 429
چگونگی درج تمام اقوال در محل نزاع··· 431
انواع تقسیم··· 433
توضیحی پیرامون تقسیم وهمی··· 434
قائلین به انفصال جسم: متکلمین، نظّام و ذی مقراطیس··· 436
قائلین به اتصال: حکمای مشاء، اشراق و شهرستانی··· 438
کلام صاحب محاکمات و اشکال محقق دوانی بر حکما··· 438
جواب فاضل باغنوی به محقق دوانی و نقد حاجی··· 440
اختلاف حکما در بساطت و ترکّب جسم و ماهیت هیولی··· 443
غرر فی إثبات الهیولی باصطلاح المشائین··· 446
ادلۀ اثبات هیولی به اصطلاح مشائین··· 447
الف: دلیل فصل و وصل و اصول آن··· 447
اصل اول: اقسام اتصال··· 447
اقسام متصل ذاتی··· 449
علت اطلاق اتصال ذاتی بر صورت جوهری··· 450
بیان اقوال در جسم تعلیمی··· 452
اصل دوم: مساوقت اتصال و شخصیت··· 453
اصل سوم: امتناع از قبول منافی در تمامی اشیاء··· 454
عدم انعدام اشیاء به واسطۀ اتصال و انفصال··· 455
نتیجۀ اصول گذشته··· 455
ب: دلیل قوه و فعل··· 456
غرر فی تعریف الهیولی و بعض أحکامه··· 458
تعریف هیولی و احکام آن··· 459
غرر فی أسامی الهیولی··· 463
اسامی هیولی··· 464
غرر فی إبطال الجزء الذی لا یتجزّی··· 467
ابطال جزء تجزیه ناپذیر··· 468
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 626 ادلۀ بطلان: الف ـ تفکّک رحی··· 468
ب ـ نفی دایره··· 471
ج ـ ابعاد سه گانۀ جسم··· 472
د ـ تقابل محاذیات شی ء··· 473
رد مختار نظّام با برهان قطع و تناسب··· 473
رد مختار ذی مقراطیس··· 475
فریدۀ دوم
در لواحق جسم طبیعی
غرر فی أنّ المقولات التی تقع فیها الحرکة کم هی؟··· 478
بیان مقولاتی که حرکت در آنها واقع می شود··· 479
حرکت جوهری و بیان ادلّۀ آن··· 482
دلیل اول: تبعیت اعراض از جواهر··· 482
دلیل دوم: استحالۀ علوم··· 484
دلیل سوم: اتحاد عرضی با عرض··· 486
تجدد امثال وجودی··· 491
غرر فی تعیین موضوع هذه الحرکة و دفع ما قالوا من بقاء عدم الموضوع··· 492
موضوع و بقای آن در حرکت جوهری··· 493
اشکال عدم انحفاظ ذات در حرکت جوهری و جواب آن··· 493
تشبیه حرکت جوهری به نمو و ذبول در حرکت کمّی··· 494
دو اشکال بر موضوع بودن هیولی در حرکت··· 498
اشکال عدم امکان اشتداد و تضعّف در جوهر··· 500
اثبات صورت سیّاله و هیولای کل··· 502
غرر فی الوحدة العددیة والنوعیة للحرکة و یختتم بالسکون··· 507
بیان حرکت شخصی و نوعی و سکون··· 508
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 627
فریدۀ سوم
سایر احکام جسم طبیعی
غرر فی الزمان··· 511
زمان··· 512
چند شبهه و پاسخ آنها··· 514
غرر فی المکان··· 517
مکان··· 518
آراء مختلف در حقیقت مکان··· 518
غرر فی امتناع الخلأ··· 522
امتناع خلأ··· 523
غرر فی الشکل··· 525
بیان شکل··· 526
غرر فی الجهة··· 528
جهت··· 529
جهات حقیقی و اعتباری··· 529
اثبات وجود جهات حقیقی··· 530
عدم تناهی جهات··· 532
غرر فی حدوث الأجسام و ذکر الأقوال فیه··· 534
بیان آراء مختلف در چگونگی حدوث اجسام··· 535
احتمالات چهارگانه در حدوث اجسام··· 535
رأی موحدین در مسأله··· 535
رأی ثالیس ملطی··· 537
نظریۀ دوگانه پرستان··· 538
نظریۀ ذی مقراطیس··· 539
رأی انکساغورس··· 540
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 628 رأی حرنانیون··· 540
رأی فیثاغورس··· 541
رمز بودن کلام فیثاغورس و توجیه آن··· 542
فریدۀ چهارم
فـلـکـیـات
فلکیات··· 544
دلیل عقلی بر اثبات فلک··· 544
تعداد افلاک و خصوصیات آنها··· 546
توضیح پاره ای از اصطلاحات هیئت قدیم··· 547
کلام فی المقام مع أعلام فخام··· 550
سخنی با بزرگان فنّ در شمارۀ افلاک··· 551
غرر فی إشارة إجمالیة إلی الأفلاک الجزئیة··· 555
بحثی اجمالی در افلاک جزئی··· 556
غرر فی بیان الداعی إلی تکثیر الأفلاک··· 560
علت تکثیر افلاک··· 561
غرر فی عدد الثوابت··· 563
تعداد ثوابت··· 564
فریدۀ پنجم
عنصریات
غرر فی عدد البسائط··· 567
تعداد بسایط··· 568
غرر فی بیان عدد طبقات الأرض و غیرها··· 570
طبقات زمین و بحثی در عناصر··· 571
غرر فی الجسم المرکّب··· 575
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 629 جسم مرکب··· 576
غرر فی کائنات الجوّ··· 579
کائنات جوّ··· 580
غرر فی الزلزلة··· 586
زلزله··· 587
غرر فی تکوّن المعادن··· 589
معادن و چگونگی پیدایش آنها··· 590
فریدۀ ششم
احوال نفس
غرر فی أنّها ما هی و هل هی و کم هی··· 593
نفس و اقسام آن··· 594
غرر فی المشاعر الظاهرة للنفس الحیوانیة··· 599
حواس ظاهری نفس حیوانی··· 600
غرر فی ذکر الأقوال فی کیفیة الإبصار··· 603
دیدن و چگونگی آن··· 604
اقوال در کیفیت ابصار··· 604
بهترین نظریه در ابصار··· 607
غرر فی الحواس الباطنة··· 611
حواس باطنی نفس ناطقه··· 612
فهرست مطالب··· 615
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 630