بحثی پیرامون جبر و تفویض

‏‏بحثی پیرامون جبر و تفویض‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏لکن کما الوجود منسوب لنا‏  ‎ ‎‏فالفعل فعل الله و هو فعلنا‏

‏‏ ‏

‏‏چون از کلمات گذشته و ادله ای که اقامه شد برای کسانی که در تدبر ادله ناقص‏‎ ‎‏می باشند، توهّم جبر پیدا می شود، لذا اولاً مذهب جبر را متعرض می شویم که جبری‏‎ ‎‏چه می گوید و بنای مذهبش بر چیست ـ چون ما یک مذهب جبری شنیده ایم و از‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏حقیقت آن بی خبریم ـ و ثانیاً متعرض مذهب تفویض می شویم. ما بعد از آنکه بر ابطال‏‎ ‎‏هر دو مذهب برهان داریم، قهراً ‏‏«لاجبر ولاتفویض بل أمر بین الأمرین»‏‎[1]‎‏ ثابت‏‎ ‎‏می شود.‏

‏‏والحاصل: ما دلیلی بر لا جبر و لا تفویض نداریم جز اینکه اگر آن دو مذهب ابطال‏‎ ‎‏شد، می فهمیم که باید لا جبر و لا تفویض ثابت باشد و از خود روایت در این باب‏‎ ‎‏نمی توانیم چیزی استفاده کنیم چون از مجملات است. و لذا در این باب علمای امامیه‏‎ ‎‏را قریب دوازده قول است و روایت: ‏‏«لاجبر و لاتفویض بل أمر بین الأمرین»‏‏ را‏‎ ‎‏چندجور معنی کرده اند. مفید‏‎[2]‎‏ ـ علیه الرحمه ـ آن را به گونه ای‏‎[3]‎‏ و مرحوم مجلسی‏‎[4]‎‎ ‎‏آن را به گونۀ دیگری معنی کرده است‏‎[5]‎‏ که اصلاً به رشته ای که ما به آن مشغول‏‎ ‎‏می باشیم مربوط نیست.‏

‏‏مفید ـ علیه الرحمه ـ گفته است: معنای لا جبر و لا تفویض این است که: خدا‏‎ ‎‏تمام اشیاء را واجب نکرده و تمام آنها را هم مباح نکرده که افسار را به گردن خود‏‎ ‎‏انسان انداخته باشد، بلکه «أمر بین الأمرین» است، یعنی بعضی از آنها مباح و بعضی‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏حرام است و به عبارت دیگر خداوند همۀ اشیاء را حتم نکرده و همۀ آنها را نیز‏‎ ‎‏مباح نکرده بلکه «أمر بین الأمرین» است، یعنی بعضی از آنها را حتم و بعضی را‏‎ ‎‏مباح فرموده است.‏

‏‎

‎