حاج آقا، بفرمایید که برنامه امام در ماه مبارک رمضان چگونه بود و اینکه آیا ایشان در ماه مبارک رمضان افطاری هم میدادند؟
برنامههای درسی ایشان تعطیل میشد اما برنامه نماز و زیارت حرم را انجام میدادند. درباره افطاری هم بگویم که ایشان مطلقاً برنامه افطاری دادن نداشتند، نه جایی برای افطاری میرفتند نه خودشان افطاری میدادند. جایی من نشنیدم. فقط اطلاعی که دارم این است که مرحوم حاج آقا مصطفی هر ماه یک بار گویا آن هم شام از امام دعوت میکردند که راوی این مسأله هم مرحوم فرقانی بود. آقای فرقانی میگفت که وقتی امام به منزل حاج آقا مصطفی میرفتند به من میفرمودند که بیا با هم برویم. من هم میرفتم. آنجا امام من را کنار دست خودشان مینشاندند و همهاش از من پذیرایی میکردند. گوشت و خورشت و غذا و خلاصه چیزهای خوب سفره را در بشقاب من میگذاشتند و خودشان هم چیز مختصری میخوردند.
در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم همین طور بود. ایشان در ماه مبارک رمضان، درِ ملاقاتهایشان را به روی همه میبستند و فقط همان یک افطاری را داشتند و آن هم به خاطر دولت و نظام بود و به خاطر شخصیت خودشان نبود.
حاج آقا حضرت امام شبهای قدر برای احیا به مسجد میرفتند؟
نه، ایشان اعمال و عباداتشان انفرادی بود.
حاج آقا در ایامی که حضرت امام در قم بودند ایشان در آخرین جلسه پیش از ماه مبارک رمضان توصیههایی برای ماه رمضانِ طلبهها داشتند، این حالت در نجف هم
خاطرات سال های نجـفج. 1صفحه 148 برقرار بود؟
بله، در نجف هم آخرین جلسه درس و بحث ایشان واقعاً اخلاقی بود.
اگر خاطرهای در این زمینه دارید بفرمایید؟
بله، خاطرم نیست ماه رمضان کدام یک از سالها بود، ایشان در آخرین جلسه درس روایتی را برای شاگردانشان مطرح فرمودند که آن حدیث قدسی معروف است: الصوم لی و اَنَ اُجزی به، که دو گونه خوانده شد «اَجزی به» یا «اُجزی به». ایشان درباره این مسأله مفصل صحبت کردند که خیلی هم تأثیرگذار بود. حضرت امام ترجیح میدادند که قرائت «اُجزی به» صحیح است یعنی اینکه روزه برای من است و من پاداش روزهدار هستم نه اینکه من پاداشدهنده هستم. خودم پاداش هستم و چگونه خود حق تعالی پاداش عمل میشود و چه میشود او پاداش عمل میشود و این صوم چه صومی است که خداوند خودش پاداش قرار میگیرد.
خاطرات سال های نجـفج. 1صفحه 149