الشرط الرابع : اعتبار العلم بقدر الثمن والمثمن
الاستدلال بروایات اُخریٰ علیٰ اعتبار العلم بقدر المثمن
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

زبان اثر : عربی

الاستدلال بروایات اُخریٰ علیٰ اعتبار العلم بقدر المثمن

‏ ‏

‏وتدلّ علی اعتبار ا لکیل جملـة اُخریٰ من ا لروایات ، کمرسلـة ابن بکیر‏‎[2]‎‏ ‏‎ ‎‏وموثّقـة سماعـة ، وفیها قال : سأ لتـه عن شراء ا لطعام وما یکال ویوزن ، هل یصلح‏‎ ‎‏شراؤه بغیر کیل ولا وزن ؟‏

‏فقال : ‏«أ مّا أن تأتی رجلاً فی طعام قد کیل ووزن تشتری منـه مرابحـة ،‎ ‎فلابأس إن اشتریتـه منـه ولم تکلـه ولم تزنـه ، إذا کان ا لمشتری ا لأوّل قد أخذه‎ ‎بکیل أو وزن ، وقلت لـه عند ا لبیع : «إنّی اُربحک کذا وکذا ، وقد رضیت بکیلک‎ ‎ووزنک» فلابأس»‎[3]‎‏ .‏

‏ومعلوم : أنّ ا لرضا بکیلـه لایکون ـ بحسب ا لنوع ـ إلاّ مع ا لائتمان بـه ،‏‎ ‎‏فتوافق مثل روایـة أبی ا لعطارد وغیرها‏‎[4]‎‏ .‏

‏وأ مّا ا لتفصیل بین ا لاشتراء وا لبیع فی صحیحـة عبدا لرحمان : أ نّـه سأل‏‎ ‎‏أباعبدالله  ‏‏علیه السلام‏‏ عن ا لرجل أشتری منـه بکیلـه واُصدّقـه .‏


‏فقال : ‏«لابأس ، ولکن لاتبعـه حتّیٰ تکیلـه»‎[5]‎‏ ونحوها موثّقـة محمّد بن‏‎ ‎‏حمران‏‎[6]‎‏ فلیس تفصیلاً فی ا لمسأ لـة ، بل یمکن أن یکون ا لمراد بها ، أنّ تصدیق‏‎ ‎‏ا لبائع ا لملازم للوثوق ، یوجب خروج ا لبیع عن ا لمجازفـة ، ولکن لایثبت بـه‏‎ ‎‏ا لواقع شرعاً ، حتّیٰ یجوز ا لإخبار با لکیل ا لمبتلیٰ بـه عند بیعـه ، کما أنّ ا لقاضی‏‎ ‎‏مثلاً یجوز لـه ا لاتکال علیٰ قول ا لبائع بکیلـه فی ا لاشتراء منـه ، لکن لایجوز لـه‏‎ ‎‏قبول شهادتـه .‏

‏أو أنّ ا لمراد بقولـه ‏‏علیه السلام‏‏ : ‏«لاتبعـه حتّیٰ تکیلـه»‏ ا لقبض بکیل ، کما ورد ذلک‏‎ ‎‏فی روایات کثیرة بهذا ا لتعبیر وغیره ، کما فی «ا لوسائل» فی باب جواز بیع ا لمبیع‏‎ ‎‏قبل قبضـه‏‎[7]‎‏ .‏

‏وربّما حملت‏‎[8]‎‏ صحیحـة ا لحلبیّ ا لمتقدّمـة فی صدر ا لبحث‏‎[9]‎‏ علیٰ ذلک ،‏‎ ‎‏واُخرجت عن مورد ا لبحث ، ولکنّـه خلاف ظاهرها جدّاً ، بل بعض روایات ذلک‏‎ ‎‏ا لباب أیضاً ، لایبعد أن یکون ـ نظیر صحیحـة ا لحلبیّ ـ مربوطاً بمسأ لتنا .‏

وکیف کان :‏ لا إشکال فی صحیحـة ا لحلبیّ ، ولاسیّما مع لحاظ صدرها ،‏‎ ‎‏واحتمال کون ا لذیل روایـة مستقلّـة خصوصاً مع «وقال . . .» إلیٰ آخره ، خلاف‏‎ ‎‏ا لظاهر ، بل ا لأظهر تقطیعها ، وذکر جملـة منها مستقلّـة .‏

فتحصّل من جمیع ذلک :‏ أنّ ا لبیع لایصحّ مجازفـة ، ولایلزم فی ا لخروج عن‏

‏ا لمجازفـة قیام ا لبیّنـة ، بل یجوز ا لاتکال علیٰ کیل ا لبائع عند ا لائتمان بـه‏‎ ‎‏وا لتصدیق لقولـه .‏

‏وأ مّا موثّقـة یعقوب بن شعیب‏‎[10]‎‏ فغیر مربوطـة با لبیع ، فلا منافاة بینها وبین‏‎ ‎‏ما تقدّم .‏

‏وأ مّا روایـة عبدا لرحمان بن أبی عبدالله : عن ا لرجل یشتری بیعاً فیـه کیل أو‏‎ ‎‏وزن بغیره ، ثمّ یأخذ علیٰ نحو ما فیـه .‏

‏قال : ‏«لابأس بـه»‎[11]‎‏ فمضافاً إلیٰ ضعفها‏‎[12]‎‏ ، لاشبهـة فی وقوع ا لتصحیف‏‎ ‎‏فیها ، وا لأصحّ «یعیّره» با لیاء وا لعین ا لمهملـة من تعیین ا لعیار ، کما فی‏

‏«ا لتهذیب»‏‎[13]‎‏ ونسخـة من «ا لکافی»‏‎[14]‎‏ .‏

‎ ‎

  • )) ا لکافی 5 : 195  /  13 ، تهذیب ا لأحکام 7 : 125  /  545 ، وسائل ا لشیعـة 17 : 344 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب عقد ا لبیع وشروطـه ، ا لباب5 ، ا لحدیث3 .
  • )) تقدّم تخریجـه فی ا لصفحـة 357 ، ا لهامش 4 .
  • )) تقدّم تخریجـه فی ا لصفحـة 357 ، ا لهامش 1 و 2 .
  • )) تقدّم تخریجـه فی ا لصفحـة 357 ، ا لهامش 3 .
  • )) تقدّم تخریجـه فی ا لصفحـة 357 ، ا لهامش 2 .
  • )) وسائل ا لشیعـة 18 : 65 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب أحکام ا لعقود ، ا لباب16 .
  • )) حاشیـة ا لمکاسب ، ا لمحقّق ا لإیروانی 1 : 198  /  ا لسطر18 .
  • )) تقدّم فی ا لصفحـة 354 .
  • )) رواها ا لصدوق بإسناد صحیح ، عن یعقوب بن شعیب بن میثم ا لأسدی ، ورواها ا لشیخ ا لطوسی بإسناده ، عن ا لحسین بن سعید ، عن صفوان وعلیّ بن النعمان ، عن یعقوب بن شعیب ، وا لسند صحیح کما عبّر المصنّف قدس سره فی ا لجزء ا لرابع من کتاب ا لبیع بـ «صحیحـة یعقوب بن شعیب» .     ا لفقیـه 3 : 142  /  623 ، تهذیب ا لأحکام 7 : 125  /  546 ، الاستبصار 3 : 102  /  358 ، وسائل ا لشیعـة 17 : 345 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب عقد ا لبیع وشروطـه ، ا لباب5 ، ا لحدیث5 ، اُنظر رجال النجاشی: 450  /  1216، ا لبیع ، ا لإمام ا لخمینی قدس سره 4 : 381 .
  • )) وسائل ا لشیعـة 17 : 342 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب عقد ا لبیع وشروطـه ، ا لباب4 ، ا لحدیث4 .
  • )) رواها ا لکلینی ، عن حمید بن زیاد ، عن ا لحسن بن محمّد بن سماعة ، عمّن ذکره ، عن أبان بن عثمان ، عن عبدا لرحمن بن أبی عبدالله ، ورواها ا لشیخ ا لطوسی بإسناده ، عن ا لحسین بن سعید ، عن ا لقاسم بن محمّد ، عن أبان ، عن عبدا لرحمن ابن أبی عبدالله ، وکلا ا لسندین ضعیفان ؛ أ مّا الأوّل فبالإرسال ، أ مّا ا لثانی فلوقوع ا لقاسم بن محمّد ا لجوهری ا لواقفی فیـه .     اُنظر رجا ل ا لطوسی : 358  /  1 ، رجا ل ا لکشّی : 452  /  853 ، معجم رجا ل ا لحدیث 14 : 47  /  9542 .
  • )) تهذیب ا لأحکام 7 : 122  /  532 .
  • )) ا لکافی 5 : 193  /  4 .