القول فی الخیار
مسألة : حول اختصاص خیار الحیوان بالمشتری
فی تعارض روایات الباب
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

زمان (شمسی) : 1388

زبان اثر : عربی

فی تعارض روایات الباب

‏إذا عرفت ذلک فاعلم : أنّ ا لروایات علیٰ طوائف :‏

منها :‏ وهی أکثرها ، دالّـة علیٰ ثبوت الخیار للمشتری ، کقولـه ‏‏علیه السلام‏‏ : ‏«فی‎ ‎ا لحیوان کلّـه شرط ثلاثـة أیّام للمشتری»‎[2]‎‏ وقولـه ‏‏علیه السلام‏‏ : ‏«صاحب ا لحیوان‎ ‎ا لمشتری با لخیار بثلاثـة أیّام»‎[3]‎‏ .‏


ومنها :‏ ما دلّت علیٰ أنّ صاحب ا لحیوان با لخیار ، من غیر ذکر «ا لمشتری»‏‎ ‎‏کقولـه ‏‏صلی الله علیه و آله وسلم‏‏ فی صحیحتی زرارة‏‎[4]‎‏ وابن مسلم‏‎[5]‎‏ : ‏«ا لبیّعان با لخیار حتّیٰ یفترقا ،‎ ‎وصاحب ا لحیوان با لخیار ثلاثـة أیّام»‏ .‏

ومنها :‏ مادلّت علیٰ أنّ ا لمتبایعین با لخیار ، کقولـه ‏‏علیه السلام‏‏ فی صحیحـة محمّد‏‎ ‎‏بن مسلم : ‏«ا لمتبایعان با لخیار ثلاثـة أیّام فی ا لحیوان ، وفیما سویٰ ذلک من بیع‎ ‎حتّیٰ یفترقا»‎[6]‎‏ .‏

ومنها :‏ ما دلّت علیٰ ثبوتـه للمشتری دون ا لبائع ، کصحیحـة علی بن رئاب ،‏‎ ‎‏قال : سأ لت أبا عبدالله  ‏‏علیه السلام‏‏ عن رجل اشتریٰ جاریـة ، لمن ا لخیار ؛ للمشتری ، أو‏‎ ‎‏للبائع ، أو لهما کلیهما ؟‏

‏فقال : ‏«ا لخیار لمن اشتریٰ ثلاثـة أیّام نظرة»‎[7]‎‏ .‏

وهذه ا لروایات‏ صارت موجبـة لاختلاف ا لأنظار ، ‏فا لمشهور‏ عدم ثبوتـه‏‎ ‎‏للبائع مطلقاً‏‎[8]‎‏ ؛ أخذاً با لروایات ا لدالّـة علی اختصاصـه با لمشتری ، ولاسیّما‏‎ ‎‏صحیحـة ابن رئاب ا لتی هی کا لصریحـة فی ذلک ، وحملاً للروایات ا لمطلقـة‏‎ ‎‏علیها ، وتقدیماً لها علیٰ صحیحـة ابن مسلم ، ا لدالّـة علیٰ ثبوتـه لهما مطلقاً .‏


ومنهم من قال :‏ بثبوتـه للبائع مطلقاً‏‎[9]‎‏ ؛ أخذاً بهذه ا لصحیحـة ، مع ا لتأویل‏‎ ‎‏فی سائر ا لروایات ، وترجیح ا لصحیحـة علیٰ صحیحـة ابن رئاب ا لناصّـة علیٰ‏‎ ‎‏عدم ثبوتـه لـه .‏

ومنهم من فصّل‏ بین ما إذا کان ا لبائع صاحب ا لحیوان ، فأثبت لـه ، وما إذا لم‏‎ ‎‏یکن فلم یثبتـه‏‎[10]‎‏ ؛ أخذاً بإطلاق قولـه ‏‏علیه السلام‏‏ : ‏«صاحب ا لحیوان با لخیار»‏ .‏

‏ثمّ وقعوا فی حیص بیص با لنسبـة إ لیٰ صحیحـة ابن مسلم .‏

‎ ‎

  • )) ا لفقیـه 3 : 126 / 549 ، تهذیب ا لأحکام 7 : 24 / 101 ، و : 25 / 107 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 10 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب 3 ، ا لحدیث 1 و4 .
  • )) تهذیب ا لأحکام 7 : 67 / 287 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 10 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب3 ، ا لحدیث 2 .
  • )) ا لکافی 5 : 170 / 4 ، تهذیب ا لأحکام 7 : 24 / 100 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 5 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب 1 ، ا لحدیث 2 ، و : 11 ، ا لباب3 ، ا لحدیث6 .
  • )) ا لکافی 5 : 170 / 5 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 5 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب 1 ، ا لحدیث1 .
  • )) تهذیب ا لأحکام 7 : 23 / 99 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 10 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب3 ، ا لحدیث3 .
  • )) قرب ا لإسناد : 167 / 611 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 12 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب3 ، ا لحدیث9 .
  • )) جواهر ا لکلام 23 : 24 ، ا لمکاسب : 224 / ا لسطر20 .
  • )) ا لانتصار : 207 ، مفاتیح ا لشرائع 3 : 68 ، اُنظر مفتاح ا لکرامـة 4 : 555 / ا لسطر28 ، ا لمکاسب : 224 / ا لسطر29 .
  • )) اُنظر جامع ا لمقاصد 4 : 291 ، مسا لک ا لأفهام 3 : 200 ، ا لروضـة ا لبهیّـة 3 : 450 ، مجمع ا لفائدة وا لبرهان 8 : 392 ، مفتاح ا لکرامـة 4 : 557 .