القول فی الخیار
أدلّة خیار الغبن
الاستدلال علی خیار الغبن بالروایات الدالّة علیٰ حرمة الغبن
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

زمان (شمسی) : 1388

زبان اثر : عربی

الاستدلال علی خیار الغبن بالروایات الدالّة علیٰ حرمة الغبن

ا لطائفـة ا لثانیـة :‏ جملـة من ا لروایات ، کروایـة إسحاق بن عمّار ، عن أبی‏‎ ‎‏عبدالله  ‏‏علیه السلام‏‏ ، قال : ‏«غبن ا لمسترسل سحت»‎[2]‎‏ .‏

‏وروایـة ا لسکونی ، عن جعفر بن محمّد ، عن أبیـه ، عن آبائـه  ‏‏علیهم السلام‏‏ قال :‏‎ ‎«قال رسول الله  ‏صلی الله علیه و آله وسلم‏‏ :‏ غبن ا لمسترسل ربا»‎[3]‎‏ .‏

‏وروایـة مُیسّر ، عنـه ‏‏علیه السلام‏‏ قال : ‏«غبن ا لمؤمن حرام»‎[4]‎‏ . . . إ لیٰ غیر ذلک‏‎[5]‎‏ .‏

‏وا لاحتما لات فی قولـه ‏‏صلی الله علیه و آله وسلم‏‏ : ‏«غبن ا لمسترسل ربا»‏ کثیرة ، بعد ما کان‏‎ ‎‏ا لحمل علیٰ غیر ما هو لـه ، وکان استعاریّاً ، فإنّـه یمکن أن یکون ا لمراد بـ «ا لغبن»‏‎ ‎‏معناه ا لمصدری ا لذی هو معناه ا لحقیقی ؛ أی ا لخدیعـة ، وبـ «ا لربا» ا لفضل‏‎ ‎‏ا لحاصل با لبیع ا لربوی ؛ أی خدیعـة ا لمسترسل ـ أی ا لذی استأنس واطمأنّ بک فی‏‎ ‎‏بیعـه ـ بمنزلـة ا لربا فی ا لحرمـة ، فیکون ا لتنزیل بلحاظ شدّة حرمتـه .‏

‏أو یکون ا لمـراد بـ «ا لغبن» هو ا لزیادة ا لحاصلـة با لبیع ا لغبنی ، فنزّلت‏‎ ‎‏منزلـة ا لزیادة ا لحاصلـة با لبیع ا لربوی فی ا لحرمـة ، فتدلّ علیٰ بطلان بیعـه ، أو‏‎ ‎

‏علی ا لحرمـة وإن لم یکن ا لبیع باطلاً ، وتکون ا لزیادة ملکـه ، نظیر ما قا لـه‏‎ ‎‏صاحب «ا لحدائق» ‏‏قدس سره‏‏ فی ا لعین ا لتی یأخذها صاحبها بقضاء ا لجائر‏‎[6]‎‏ .‏

‏أو یکون ا لمراد : أنّ ا لبیع ا لغبنی کا لبیع ا لربوی فی ا لحرمـة ، أو فیها وفی‏‎ ‎‏ا لبطلان . . . إ لیٰ غیر ذلک من ا لاحتما لات ، ویأتی بعضها فی روایـة إسحاق ، وکیف‏‎ ‎‏کان لا مساس لها با لخیار کما لا یخفیٰ .‏

فتحصّل ممّا مرّ :‏ أنّ ما ذکروا فی ا لاستدلال علی ا لخیار لا یتمّ .‏

نعم ،‏ یمکن أن یقال : إنّ ا لخیار فی ا لبیع ا لغبنی ، عقلائی بعنوان خیار ا لغبن ،‏‎ ‎‏وهذا أسدّ ما فی ا لباب .‏

وا لإنصاف :‏ أ نّـه ثابت بذلک ، وبا لشهرة ا لثابتـة من زمن ا لشیخ ‏‏قدس سره‏‏ إ لیٰ‏‎ ‎‏عصرنا‏‎[7]‎‏ ، بل عن جمع من ا لأصحاب دعوی ا لشهرة مطلقاً‏‎[8]‎‏ ، وفی «ا لغنیـة»‏‎ ‎‏ا لإجماع علیـه‏‎[9]‎‏ ، وبروایات تلقّی ا لرکبان ا لمنقولـة بین ا لفریقین ، ا لدالّـة علیٰ‏‎ ‎‏خیار ا لغبن .‏

‎ ‎

  • )) ا لکافی 5 : 153 / 14 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 31 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب17 ، ا لحدیث1 .
  • )) بحار ا لأنوار 100 : 104 / 57 ، مستدرک ا لوسائل 13 : 307 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب13 ، ا لحدیث1 .
  • )) ا لکافی 5 : 153 / 15 ، تهذیب ا لأحکام 7 : 7 / 22 ، وسائل ا لشیعـة 18 : 32 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب ا لخیار ، ا لباب17 ، ا لحدیث2 .
  • )) راجع وسائل ا لشیعـة 17 : 385 ، کتاب ا لتجارة ، أبواب آداب ا لتجارة ، ا لباب2 ، ا لحدیث7 .
  • )) ا لحدائق ا لناضرة 5 : 508 ، ا لدرر ا لنجفیّـة : 45 / ا لسطر29 .
  • )) ا لخلاف 3 : 41 ، ا لسرائر 2 : 249 ، تذکرة ا لفقهاء 1 : 522 / ا لسطر40 ، مفتاح ا لکرامـة 4 : 570 / ا لسطر5 ، جواهر ا لکلام 23 : 41 ، ا لمکاسب : 234 / ا لسطر21 .
  • )) ا لمهذّب ا لبارع 2 : 374 ، مسا لک ا لأفهام 3 : 203 ، ا لروضـة ا لبهیّـة 3 : 463 ، مفتاح ا لکرامـة 4 : 570 / ا لسطر5 ـ 6 ، ا لمکاسب : 235 / ا لسطر34 .
  • )) غنیـة ا لنزوع : 224 .