القول فی الخیار
الأمر الأوّل : عدم علم المغبون بالقیمة
حول ثبوت خیار الغبن للموکّل فقط أو للوکیل فقط
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

زمان (شمسی) : 1388

زبان اثر : عربی

حول ثبوت خیار الغبن للموکّل فقط أو للوکیل فقط

‏ثمّ إنّ ا لظاهر : أنّ ا لخیار هاهنا ، ثابت للموکّل فقط إن کان ا لمستند لـه‏‎ ‎‏حدیث نفی ا لضرر ؛ ضرورة أ نّـه لا ضرر علی ا لوکیل بوجـه ، کما هو واضح .‏

وتوهّم :‏ أنّ ‏«لا ضرر . . .»‏ ینفی ا لحکم ا لضرری ، من غیر نظر إ لیٰ کون‏‎ ‎‏ا لضرر وارداً علی ا لشخص نفسـه‏‎[2]‎‏  ‏فی غایـة ا لسقوط ؛‏ ضرورة أنّ ‏«لا ضرر . . .»‎ ‎‏ورد ـ علی ا لمبنی ا لمعروف ـ لنفی ا لضرر عمّن توجّـه إ لیـه .‏

‏فکما ینفی ا لصوم أو ا لوضوء ا لضرری عمّن کانا ضرریّاً علیـه ، کذلک ینفی‏‎ ‎‏لزوم ا لعقد با لنسبـة إ لیٰ من ورد ا لضرر علیـه علیٰ فرض لزومـه ، فهل تریٰ أ نّـه‏‎ ‎‏ینفی ا للزوم با لنسبـة إ لی ا لغابن أو ا لأجنبی ؟ ! وا لوکیل فی ورود ا لضرر کا لأجنبی‏‎ ‎‏فی ا لمقام .‏

وتوهّم :‏ أنّ ‏«لا ضرر . . .»‏ حاکم علیٰ دلیل وجوب ا لوفاء با لعقد ، فینفی‏‎ ‎‏وجوبـه عمّن هو مکلّف با لوفاء بـه‏‎[3]‎‏  ‏فاسد ؛‏ فإنّـه وإن کان حاکماً علیـه ، لکن‏‎ ‎

‏ینفی وجوبـه عن خصوص من ورد علیـه ا لضرر ، وإلاّ فا لغابن أیضاً مکلّف‏‎ ‎‏با لوفاء .‏

‏بل علیٰ بعض ا لاحتما لات ، إنّ وجوبـه لا یختصّ با لمتعاملین ، بل یجب‏‎ ‎‏علیٰ جمیع ا لمکلّفین ترتیب آثار لزوم ا لعقد علیٰ ما أوجده ا لمکلّف ، وإن اختلفت‏‎ ‎‏کیفیّتـه با لنسبـة إ لی ا لأجانب .‏

‏فلو فسخ من لا خیار لـه ، یجب علیٰ غیره ترتیب آثار عدمـه ، فلایجوز لـه‏‎ ‎‏اشتراء ما أخذه ا لفاسخ بلا خیار ، ولا ترتیب آثار ملکیّتـه ، بل یجب ترتیب آثار‏‎ ‎‏ملکیّـة صاحبـه ، ومع ذلک لا ینفی ا لحدیث ا للزوم با لنسبـة إ لیهم .‏

‏ولو لم یسلّم وجوب ا لوفاء علیٰ جمیع ا لمکلّفین ، فلا إشکال فی أصل‏‎ ‎‏ا لبیان .‏

ولو کان ا لمستند هو ا لشرط ا لضمنی بین ا لمتعاملین ،‏ فا لظاهر ثبوت ا لخیار‏‎ ‎‏للوکیل إذا کان مفوّضاً ؛ فإنّ ا لمعاهدة وا لمشارطـة إنّما وقعت بینهما ، وا لموکّل‏‎ ‎‏أجنبی با لنسبـة إ لیها .‏

‏وا لخیار علی هذا ا لمبنیٰ ، خیار تخلّف ا لشرط ، لا خیار ا لغبن ، ولا شرط‏‎ ‎‏بین ا لموکّل وغیره فی هذه ا لمعاملـة ، ومجرّد کون ا لمال للموکّل ، لایوجب أن‏‎ ‎‏یکون طرف ا لاشتراط ، حتّیٰ یکون تخلّفـه موجباً لخیاره .‏

‏فتوهّم : أنّ ا لعقد وا لشرط کما ینسبان إ لی ا لوکیل ، ینسبان إ لی ا لموکّل‏‎[4]‎‏ ‏‎ ‎‏خالٍ عن ا لتحصیل ، کما فصّلناه فی بعض ا لمباحث ا لسا لفـة‏‎[5]‎‏ .‏

نعم ،‏ لو کان ا لخیار للموکّل ، کان للوکیل ا لمطلق وا لمفوّض إ لیـه ا لأمر ؛‏‎ ‎‏علیٰ نحو یشمل ا لفسخ فسخـه باعتبار وکا لتـه ، لا لثبوت ا لخیار لـه .‏

‎ ‎

  • )) حاشیـة ا لمکاسب ، ا لمحقّق ا لإیروانی 2 : 31 / ا لسطر4 .
  • )) حاشیـة ا لمکاسب ، ا لمحقّق ا لإیروانی 2 : 31 / ا لسطر3 .
  • )) منیة الطالب 2: 14 / السطر12، و: 66 / السطر1.
  • )) تقدّم فی ا لصفحـة 90 ـ 91 .