برهان اول بر توحید ذات واجب

‏‏برهان اول بر توحید ذات واجب‏

‏‏راه اول این است که در یکی از مباحث گذشته اثبات نمودیم که برای حضرت‏‎ ‎‏احدیت، حدی نبوده و ماهیته انّیته و صرف الوجود بوده بدون اینکه محدود باشد و‏‎ ‎‏صرف الوجود در مرتبۀ ذات یا مقتضی وحدت و یا مقتضی کثرت است و یا در مرتبۀ‏‎ ‎‏ذات نه مقتضی وحدت و نه مقتضی کثرت است، یعنی اگر بخواهد واحد یا کثیر باشد‏‎ ‎‏باید به اقتضا و تأثیر غیر باشد.‏

‏‏والحاصل: چیزی که از خود اقتضای وحدت و کثرت ندارد باید در فعلیتِ کثرت یا‏‎ ‎‏وحدت، محتاج تأثیر غیر باشد تا به سبب تأثیر او، واحد یا کثیر شود و چون ما پیش از‏‎ ‎‏این با ادلۀ مثبته، اصل ذات واجب الوجود را اثبات نمودیم و در طی بحث های گذشته‏‎ ‎‏گفتیم واجب الوجود حد و ماهیت نداشته و بسیط من جمیع الجهات است، اگر به‏‎ ‎‏واسطۀ تأثیر شی ء خارجی واحد یا کثیر شود، مورد تأثیر واقع شده و آن موجب ترکیب‏‎ ‎‏و احتیاج است، پس نمی توان گفت واجب الوجود در مرتبۀ ذات، اقتضای وحدت و یا‏‎ ‎‏کثرت نداشته و به واسطۀ علت خارجی مقتضی وحدت یا کثرت است.‏

‏‏و اما اگر بگوییم در مرتبۀ ذات مقتضی کثرت است صحیح نیست؛ زیرا کثرات از‏‎ ‎‏وحدات حاصل شده و منشأ انتزاع کثرت آحاد است. اگر چیزی در مرتبۀ ذات مقتضی‏‎ ‎‏کثرت بوده و ابداً اقتضای وحدت نداشته باشد، محال است که در آن کثرت حاصل‏‎ ‎‏شود؛ چون مرتبۀ ذات مقتضی کثرت بوده و هر جزئی از این ذات هم مقتضی کثرت‏‎ ‎‏خواهد بود و از کثرت از آن جهت که کثرت است، کثرت حاصل نمی شود؛ مگر آنکه‏‎ ‎‏آحاد حاصل شود و آحاد هم هر یک در مرتبۀ خود واحد است و حال آنکه فرض‏‎ ‎‏نمودیم: چیزی که مقتضی کثرت است اجزاء آن ذاتاً مقتضی کثرت خواهد بود. پس به‏‎ ‎‏مقتضای اینکه ذات مقتضی کثرت بوده و در نتیجه مقتضی عدم وحدت خواهد بود،‏‎ ‎‏آحاد و وحدات حاصل نمی شود، بنابراین محال است کثرت حاصل شود و اگر ذات‏‎ ‎‏واجب مقتضی وحدت باشد، مطلوب ما ثابت است.‏

‏‎

‎