توهّم ارجاع صفات سلبیه به یک سلب‌

‏‏توهّم ارجاع صفات سلبیه به یک سلب‏

‏‏گفته شده است که می توان همۀ اوصاف سلبیه را به یک سلب بسیط سلب نمود و‏‎ ‎‏اگر یک وصف را از ذات حق سلب نماییم تمام اوصاف سلبیه مسلوب خواهند بود و‏‎ ‎‏آن وصف امکان است.‏‎[1]‎‏ بنابراین اگر بگوییم: «الله لیس بممکن» تمام «لیس»ها در این‏‎ ‎‏لیس مندرج است و همه سلوب با این یک سلب متحقق می شود؛ زیرا اگر بگوییم‏‎ ‎‏خداوند متعال ممکن نیست، عرضیت و جوهریت و جسمیت و مرئی بودن را از او‏‎ ‎‏سلب نموده ایم؛ چون اعراض نمی توانند با ذات خویش، خود را نگه داری نمایند؛ چرا‏‎ ‎‏که اعراض ممکن بوده و در موضوع واقع شده و صاحب حد مخصوصی از وجود‏‎ ‎‏می باشند که لازمۀ آن حد این است که استقلال نداشته باشند و هر وقت بخواهند‏‎ ‎‏موجود شوند باید در موضوع تحقق یابند.‏

‏‏و همچنین جسمیت مسلوب می شود؛ زیرا جسم ممکن بوده و شأن ممکن تعلق‏‎ ‎‏به غیر و احتیاج است و جسم به هیولی محتاج بوده تا محلی باشد که صورت جسمیه‏‎ ‎‏درآن متحقق گردد.‏

‏‏وهکذا حضرت حق نباید مرئی باشد؛ زیرا مرئیت مستلزم جسمیت است؛ چون تا‏‎ ‎‏بین مرئی و نورِ خارج از بصر محاذات نباشد، رؤیت محقق نمی گردد و محاذی بودن‏‎ ‎‏از لوازم جسم است.‏

‏
‏‎

‎‏و جوهر نیز نمی تواند باشد؛ زیرا اگرچه جوهر «اذا وجد، وجد لا فی الموضوع»‏‎ ‎‏ولکن وجود آن من نفسه نیست.‏

‏‏و بالجمله: تمام سلب ها و «لیس»ها و اوصافی که باید به سلب بسیط از حضرت‏‎ ‎‏حق سلب شود، با سلب صفت امکان سلب می شود.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎