صفات کمالیه حق اعتباری نیستند

‏‏صفات کمالیۀ حق اعتباری نیستند‏

‏‏اما در مورد اوصاف کمالیه، مثل علم و قدرت سؤال می کنیم: آیا اعتباری می باشند‏‎ ‎‏یا واقعیت دارند؟‏

‏‏اگر اعتباری باشند، منشأ آثار نخواهند بود و حال آنکه ما می بینیم علم و حیات‏‎ ‎‏منشأ آثارند پس حقیقت دارند و بنابر اصالة الوجود نمی تواند واقعیات متحققه غیر از‏‎ ‎‏وجود، چیز دیگری باشد؛ زیرا ماهیات اعتباری است و مفاهیم همچنانکه گفتیم از‏‎ ‎‏افراد حقیقیۀ خارجیه منتزع می باشند و حال عدم هم که معلوم است، پس خارجیات و‏‎ ‎‏متن و حاقّ اعیان غیر از وجود چیزی نیست و تمام کمالات، جهات وجودی بوده و‏‎ ‎‏همۀ نقایص جهات عدمی می باشند. پس چون کمالات حقۀ خارجیه ـ نه مفاهیم‏‎ ‎‏اعتباریه ـ وجود است و ذات حضرت حق هم صرف الوجود است، بنابراین کمالات‏‎ ‎‏خارجیه که در خارج وجود است عین ذات حضرت حق خواهد بود و چون وجود‏‎ ‎‏متحقق و اصیل است و صفات کمالیه هم وجود است، پس مرتبۀ ذات احدیت عین‏‎ ‎‏این صفات کمالیۀ خارجیه بوده و حق در مرتبۀ ذات مستحق حمل اوصاف کمالیه است.‏

‏‏نمی توان گفت این اوصاف کمالیه از حق در مرتبۀ ذات سلب می شوند و حق در‏‎ ‎‏مرتبۀ ذات مستحق حمل این اوصاف نیست، چرا که سلب الشی ء عن نفسه لازم‏‎ ‎‏می آید، منتها مفاهیم متعددۀ کمالیه بر این حقیقت کاملۀ فوق الکمال و تامۀ فوق التمام‏‎ ‎‏حمل می شود با اینکه در غایت بساطت است و وجه آن سابقاً گذشت که گفتیم: چون‏‎ ‎‏علم عبارت از انکشاف اشیاء نزد عالم است و اشیاء نزد صرف الوجود منکشف است،‏‎ ‎‏عقل از صرف الوجود مفهوم علم را انتزاع می نماید و مصداق علم عین ذات اوست.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎