اشکالات وارده بر قائلین به اتحاد مصداقی و اختلاف مفهومی
به کسانی که می گویند مفاهیم در عالم خویش متکثر و در وجود خارجی با ذات متحد و عین ذات هستند، دو اشکال متوجه است:
یکی اینکه می گویند: مصداق یک چیز است، و متحقق یک هویت بسیطۀ من جمیع الجهات است. پس در حقیقت هر یک از اسماء، اسم آن حقیقت واحدۀ متحققه خواهد بود؛ زیرا فرضاً عالمیت او در خارج غیر از قادریت او نیست، یک چیز است که اسماء کثیره بر آن گذارده اند، اسماء متکثره ای که در حقیقت معرفات یک چیز است. و اسمایی که دارای یک معنی می باشند از قبیل مترادفات خواهند بود.
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 128 اشکال دیگر اینکه: اگر تعارف نکنیم، مقداری ترقی کرده و می گوییم: تو که قائل هستی که خارج همان وجود است لاغیر و مصداق بیش از صرف الوجود نیست، پس او فقط موجود است و اگر به او عالم می گویی دروغ است و همچنین اگر به او قادر می گویی دروغ است؛ زیرا تو به بیش از صرف الوجود قائل نیستی و در حقیقت تو به خاطر ادب می گویی: هو عالم و قادر، و تو مانند کسانی هستی که بالصراحه می گویند: او از معلومات خویش بی خبر است، بلکه برای او اوصاف قائل نیستند. منتها با جماعت به این لسان تقیه کرده که می گویی: هو عالم، هو قادر، هو حی، هو مرید، ولیکن بیش از یک وجود صرف قائل نیستی و با استمداد از اخبار و دست آویز قرار دادن بعضی از روایات مانند قول حضرت: «وکمال التوحید نفی الصفات عنه» به اوصاف قائل نبوده، بلکه به اوصاف الله ملحد هستی و قرآن فرمود: «وَ ذَرُوا الَّذِینَ یُلْحِدُونَ فِی أسْمَائِهِ» و تو، به اسماء الله الحاد داری.
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 129