مراتب کلام باری تعالی

‏‏مراتب کلام باری تعالی‏

‏‏ ‏

‏‏کلام مراتبی دارد. البته هر چیزی که در مرتبۀ ذات باشد لازم نیست که بر ذات‏‎ ‎‏باشد. بلی در مثل علم، علم ذات به ذات معقول است ولی در مثل قدرت، قدرت ذات‏‎ ‎‏بر ذات معنی ندارد. چنانکه حیات در مرتبۀ ذات است ولی بر ذات نیست.‏

‏‏و بالجمله: چنانکه حضرت امیر  ‏‏علیه السلام‏‏ فرموده: ‏‏«یا من دلّ علی ذاته بذاته»‏‎[1]‎‏ جلوۀ‏‎ ‎‏ذات بر ذات در مرتبۀ ذات همان دلالت ذات بر ذات است. البته در این جلوه جلوۀ‏‎ ‎‏اسماء و صفات بر ذات نیست، بلکه خود ذات برای ذات ظاهر است.‏

‏‏این کلمه در مرتبۀ ذات است و وقتی کلام متحقق شد، متکلم هم در مرتبۀ‏‎ ‎‏ذات خواهد بود؛ زیرا کلام و تکلم دو معنی هستند که به اعتبار با هم فرق دارند.‏‎ ‎‏به یک چیز از این جهت که مثلاً صوت است و فعلاً متموّج در هواست و‏‎ ‎‏منفصل از گوینده است کلام گویند و از این جهت که صدور آن از‏‎ ‎‏شخص است و شخص موجد آن است به آن تکلم گویند و خلاصه به کلام از جهت‏‎ ‎‏صدور و قیامی که به شخص دارد، تکلم گویند و از همین جهت به آن شخص‏‎ ‎‏هم متکلم گویند.‏

‏‏همان گونه که در علم در مرتبۀ ذات لازم نیست یک علم و یک معلوم و یک‏‎ ‎‏عالم باشد، بلکه عالم اوست و او عین علم است و علم عین معلوم و معلوم عین‏‎ ‎‏ذات است؛ چون کشف تام ذات برای ذات است و لذا حقیقت علم است، همچنین‏
‏‎

‎‏در مرتبۀ ذات، دلالت ذات بر ذات که به نحو اعلی و اتمّ جامع و راسم تمام‏‎ ‎‏کمالات است، کلمات است.‏

‏‎

‎