تبیین مقدمات مطلب

‏‏تبیین مقدمات مطلب‏

‏‏مقدمۀ اول اینکه: گفتیم از بسیط من جمیع الجهات، جز واحد صادر نمی شود و‏‎ ‎‏جهت وجودیۀ عقل اول که صادر اول است از مبدأ اعلی صادر شده است.‏

‏‏ذکر این مقدمه برای این است که وقتی در مقدمۀ دوم می گوییم که چون عقل اول‏‎ ‎‏معلول است و به حکم معلولیت از علت ناقص تر است پس عقل اول به تحلیل عقلی‏‎ ‎‏مرکب خواهد بود، نگویند که از مبدأ بسیط من جمیع الجهات، مرکب صادر شده است؛‏‎ ‎‏لذا برای رفع این سخن می گوییم: نقص که امر عدمی است ازمبدأ صادر نشده، بلکه‏‎ ‎‏جهتی که به آن جهت صدور متحقق گردیده، همان جهت وجودیۀ عقل اول است.‏

‏‏مقدمۀ دوم این است که: به حکم معلولیت، معلول از وجود علت ناقص تر است و‏‎ ‎‏محال است یکی از دو چیزی که از جمیع جهات با یکدیگر مساوی می باشند، علت‏‎ ‎‏برای دیگری باشد، پس وجود علت از وجود معلول اقوی و وجود معلول اضعف از‏‎ ‎‏اوست، در نتیجه نمی تواند وجود معلول اول صرف وجود باشد تا نتواند عقل آن را‏‎ ‎‏تحلیل نماید و معلول اول مثل واجب تعالی نیست که غیر از وجود، چیزی از مفاهیمی‏
‏‎

‎‏که مصداق آنها غیر وجود است بر او صدق نکند.‏

‏‏مقدمۀ سوم این است که: تحلیل دو قسم است: تحلیل خارجی و تحلیل عقلی؛ اگر‏‎ ‎‏بعد از تحلیل دو جنس مختلف پیدا شود، در این صورت تحلیل، خارجی است‏‎ ‎‏چنانکه بعد از تجزیۀ آب، اکسیژن و ئیدروژن و بعد از تجزیۀ هوا، ازت و اکسیژن‏‎ ‎‏حاصل می شوند.‏

‏‏و اگر حاصل تحلیل در خارج چیزی جز محلَّل نباشد، چنین محلَّلی را بسیط‏‎ ‎‏گویند، مانند عناصر اربعه از قبیل آب و هوا بنابر عقیدۀ قدما.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎