حجت سوم بر تجرد نفس ناطقه
شبیه حجت اول، حجت ثالثه است ـ که بعد از حجت ثانیه که از شیخ منقول است، ذکر شده ـ و آن عبارت است از اینکه: ممکن است نفوس ما، انسان کلی را که مشترک بین اشخاص انسانی است ادراک کند و لا محاله این معقول، از وضع معین و شکل معین، مجرد می باشد؛ چون صاحبان اوضاع و اشکال مختلفه نمی توانند بین اشخاص، مشترک باشند. و روشن است که این صورت مجرده، موجود است. و از طرفی در جای خودش ثابت شده که کلی در خارج وجود ندارد، بلکه وجودش در ذهن می باشد. پس محلّش یا جسم است و یا جسم نیست.
جسم بودن محل، محال است؛ زیرا اگر محل جسم باشد به تبعیت محل، صورت معقول را هم، کمّ معین و وضع معین لازم است؛ و اگر این طور باشد از تجرد خارج می شود و اگر از تجرد خارج شد، کلی نمی شود و اینکه کلی نباشد بالبداهه باطل است. بنابراین محل این صورت، جسم نیست، پس جوهر مجرد است.
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 3)صفحه 9