نقد آخوند بر حجت پنجم

‏‏نقد آخوند بر حجت پنجم‏

‏‏آخوند ‏‏رحمه الله‏‏ بر مقدمه دوم ایراد می کند و می گوید: این مقدمه پیش ما غیر مسلّم است؛‏‎ ‎‏زیرا شما دانستی که قوۀ باصره، ادراک مبصرات می کند در صورتی که ارتسام صور‏‎ ‎‏مبصرات در عین نمی شود و همچنین قوۀ خیالیه، صور و اشباح جسمانیه را بدون‏‎ ‎‏انطباع آنها در دماغ درک می کند پس این حجت به واسطۀ اختلال این مقدمه مخدوش‏‎ ‎‏است.‏

‏‏و حاصل ایراد آخوند این است که: قوۀ باصره با اینکه قوۀ جسمانی است ولی صور‏‎ ‎‏مبصرات در جسم مرتسم نمی شود تا قوه به وسیلۀ جسم فاعلیت داشته باشد، بلکه به‏‎ ‎‏فاعلیت نفس، مثل صورت مبصر خارجی مخلوق می شود، و قوۀ باصره اصلاً در فعل‏‎ ‎‏به موضوعش محتاج نیست که صورت مبصر در آن مرتسم باشد. هذا کله فرمایش‏‎ ‎‏آخوند.‏

‏
‏‎

‎‏اما اینکه آخوند گفت که رؤیت با خلاقیت نفس درست می شود، این بر اساس‏‎ ‎‏مسلک خودش است و بر اساس این مسلک لازم می آید برای نفس یک نحوه تجردی‏‎ ‎‏باشد. پس اگر روی مبنای آخوند حرف بزنیم، باید از تجرد نفس فارغ شده باشیم، در‏‎ ‎‏صورتی که کسی که بر تجرد نفس حجت اقامه می کند، نمی تواند به خلاقیت نفس‏‎ ‎‏قائل باشد؛ زیرا خلاقیت نفس فرع تجرد اوست، پس آن کسی که حجت اقامه کرده بر‏‎ ‎‏اساس مبنای مشهور حرف می زند و بر این مبنا نمی شود مقدمۀ دوم را قبول نداشت.‏

‏‎

‎