قوه غضبیه

‏‏قوۀ غضبیه‏‎[2]‎

‏‏و اما قوۀ غضب به آن بیانی که گفتیم سه نقطه دارد، از نقطۀ مرکزی که حد اعتدال‏‎ ‎‏باشد، تعبیر به «شجاعت» می شود؛ یعنی این قوه، تحت میزان عقل باشد و طوری باشد‏‎ ‎‏که هر جا عقل اجازه داد، شروع به فعالیت کند و هرجا صلاح ندانست از جایش‏‎ ‎‏حرکت نکند؛ یعنی حرکت و سکونش به فرمان قوۀ عقلیۀ انسان باشد، بلکه تحت‏‎ ‎‏فرمان عقل کل، یعنی میزان شرعی باشد و در حقیقت مثل کلب معلَّم باشد که‏
‏‎

‎‏زنجیرش در دست یک عاقل حکیم باشد که بداند کی باید رهایش کند؛ همان طور که‏‎ ‎‏یک نفر صیاد عاقل که زنجیر کلب معلم در دست اوست، اگر چیز حلالی را دید، رهایش‏‎ ‎‏می کند تا مثلاً آهویی را صید کند، ولی آن را برای بچه ای رها نمی کند که آن را بدرد.‏

‏‏اگر این قوۀ غضب هم مثل کلب معلم، تحت فرمان عقل، بلکه تحت فرمان عقل‏‎ ‎‏کل و حکمت کل؛ یعنی احکام و قوانین شرعیه قرار گرفت که هرجا قانون رهایش کرد‏‎ ‎‏برود، در این صورت صیدهایش حلال می شود؛ اگر به طرف دزد رهایش کرد و آن را‏‎ ‎‏دفع نمود ولو در این دفع، ضرری و زخمی به دزد وارد آورد، حلال است و اگر به‏‎ ‎‏طرف دشمن دینی که شرع اجازه داده، رهایش کند و او را بدرد، دیگر قصاصی نیست‏‎ ‎‏و هکذا.‏

‏‏اما طرف افراط این قوۀ غضب «تهوّر» است، که مثل سگ بی صاحبِ هار به هر‏‎ ‎‏چیزی حمله کند، و طرف تفریطش «جبن»است که هرچه صیاد عاقل آن را به طرف‏‎ ‎‏شکار سوق دهد و تحریکش کند، قدم از قدم برندارد، اگر خرگوشی هم بیاید و هر‏‎ ‎‏کاری به سرش در بیاورد، چنگ و دندانش به نظر او تیز نمایان می شود، البته این از‏‎ ‎‏ذلت نفس و بی غیرتی و صغر نفس حاصل می شود.‏

‏‎

‎