شیوه‌های ارتباطی امام خمینی(س) با مردم
محمدعلی خسروی
ارتباط انسان‌ها با یکدیگر از لوازم زندگی اجتماعی بشر است که بدون آن تداوم زندگی و پیشرفت‌های مادی و معنوی در جامعه انسانی مشکل بلکه غیر ممکن است. ارتباط اقشار و افراد مختلف با هم و انتقال تجربیات و اطلاعات سنگ بنای تمدن بشری و عامل گسترش علوم در تمام رشته‌ها و عرصه‌هاست. گرچه عنصر «ارتباط» هرگز مقصود اصلی و هدف نهایی نبوده است و همواره به عنوان ابزار و وسیله مورد استفاده و محل بحث قرار گرفته است لیکن با تنوع و تحوّلی که در زندگی ماشینی و تکنولوژی پیش آمد آشنایی با «ارتباطات و شیوه‌های آن» خود به عنوان یک موضوع اساسی در مراکز پژوهشی مطرح گردید، و تأثیرگذاری آن در تحولات اجتماعی و سیاسی تا بدان پایه پیش رفت که عصر حاضر را عصر ارتباطات نام‌گذاری کردند.
همایش بررسی اندیشه های ارتباطی حضرت امام خمینی (س)اندیشه های ارتباطی امام خمینی (س)صفحه 5 ظهور تحول اساسی در ایران و تغییر رژیم دو هزار و پانصد سالۀ شاهنشاهی به نظام جمهوری اسلامی یکی از بزرگترین پدیده‌های اجتماعی قرن حاضر بود. این حرکت انقلابی که از دیدگاه تحلیل‌گران یک امر غیرمترقبه و شبیه به معجزه بود فکر و ذهن بسیاری از پژوهشگران داخلی و خارجی را در بخش‌های مختلف از جمله چگونگی ارتباط بین رهبر انقلاب با مردم به خود مشغول کرد، پژوهشگرانی که از قدرت تأثیرگذاری شگفت‌انگیز سخنان رهبری در قلوب اقشار مختلف جامعه از استاد دانشگاه تا یک روستایی بی‌سواد متعجب و متحیر بودند. حیرت و تعجب آنگاه بیشتر می‌شود که بدانیم امام خمینی(س) هیچ یک از ابزارهای مرسوم تبلیغاتی مانند رادیو و تلویزیون و روزنامه‌ها را در اختیار نداشت. راستی ایشان چگونه توانست در سال‌های 1342 و 1343 بدون امکانات آن چنان موجی را در سراسر کشور پدید آورد که رژیم قدرتمند شاه در آستانۀ سقوط قرار گیرد؟
بررسی شیوه‌های ارتباطی حضرت امام و رمز موفقیت ایشان بحثی قابل توجه و حائز اهمیت است که می‌تواند ابعاد ناشناخته‌ای از نهضت امام را تبیین کند. خوشبختانه بدین منظور این همایش با حضور صاحب‌نظران و کارشناسان منعقد گردید و نویسندگانی نیز با ارسال مقالات ارزشمند پیرامون این موضوع مطالبی را ارسال داشته‌اند که امیدواریم با بحث و نشر آن گامی دیگر در جهت آشنایی با انقلاب اسلامی ایران برداشته شود.
اگر بخواهیم به‌طور اجمال از شیوه‌های ارتباطی امام سخن بگوئیم باید به دو وسیلۀ ارتباطی که امام در حدّ اعلی از آن برخوردار بود اشاره کنیم، اول بیان سحرانگیز، دوم قلم شیوا و رسای امام.
همایش بررسی اندیشه های ارتباطی حضرت امام خمینی (س)اندیشه های ارتباطی امام خمینی (س)صفحه 6 حضرت امام در سخنوری خطیبی توانا بود که می‌توانست پیچیده‌ترین مسائل فلسفی و کلامی و فقهی و اصولی را با بیانی ساده و در عین حال علمی و منطقی تشریح کند. علاوه بر استعداد ذاتی توفیق تدریس متون حوزوی و دروس خارج طی سالیان متمادی از ایشان گوینده‌ای توانا ساخته بود. کمتر کسی می‌توانست در پای خطابه‌های منطقی و مستحکم ایشان بنشیند و در حوزه جاذبه کلام ایشان قرار نگیرد. سخنرانی‌های روشنگر امام در مسجد اعظم، مدرسه فیضیه و منزل ایشان در جمع علما، فضلا و طلاب علوم دینی بقدری مؤثر بود که هر یک از روحانیون خود را موظف می‌دانستند کلام و پیام ایشان را در ایام تبلیغی محرم و رمضان تا دورترین شهرها و روستاها برسانند و بدین‌سان ارتباط امام به سادگی و بدون هیچ هزینه‌ای با همۀ مردم برقرار می‌شد.
و امّا قلم امام دست کمی از بیان ایشان نداشت. امام علاوه بر خط بسیار زیبا و خوش‌نویسی فنی، استعداد و توانایی فوق‌العاده‌ای در فن نویسندگی داشت که هیچ یک از مراجع و مدرّسان همدوره‌ای ایشان از چنان قلمی برخوردار نبود. نوعاً نویسندگان ابتدا مطالب خود را به صورت پیش نویس تهیه می‌کنند سپس با ویرایش و جمله بندی بهتر و رساتر پاکنویس می‌کنند ولی حضرت امام بدون مسودّه و مبیضّه همۀ آثار خود را چه آثار علمی مانند شرح دعای سحر، چهل حدیث و غیره و چه بیانیه‌های سیاسی و چه آثار ادبی و اشعار را با یک قلم و فی البداهه می‌نوشتند. البته گاهی پیش می‌آمد که حرف یا کلمه‌ای را اصلاح می‌کردند. نکته جالب‌تر روش ارسال و توزیع بیانیه‌های امام در نقاط مختلف کشور بودکه توسط نیروهای مخلص و گمنام در مدت بسیار کوتاه به دست آحاد مردم می‌رسید. البته با خطرات جانی هم توأم بود و
همایش بررسی اندیشه های ارتباطی حضرت امام خمینی (س)اندیشه های ارتباطی امام خمینی (س)صفحه 7 چه بسیار عزیزانی که سال‌ها زندان و شکنجه را به خاطر توزیع اطلاعیه‌های امام به جان خریدند. اگر لیست زندانیانی که فقط به خاطر توزیع و تکثیر و یا به همراه داشتن یک برگ اعلامیه امام دستگیر و زندانی شدند از مجموعۀ پرونده‌های ساواک جمع‌آوری شود عظمت کار روشن‌تر خواهد شد. در خاطرات آیت‌الله شیخ یوسف صانعی آمده است که ایشان می‌فرمود وقتی امام اطلاعیه‌ای صادر می‌فرمود با توجه به نداشتن دستگاه کپی و تکثیر می‌بایست رونویسی و تکثیر شود. گاهی ما یک برگ از آن اطلاعیه را برمی‌داشتیم و به همراه اخوی شب را تا صبح بیدار می‌ماندیم و از روی آن ده‌ها و صدها برگ رونویسی و تکثیر می‌نمودیم و توسط دوستان به شهرستان‌ها ارسال می‌کردیم. به هر حال انتقال پیام‌های حضرت امام با نبود امکانات از یکسو و حاکمیت فضای رعب و وحشت از سوی دیگر خود یکی از مقاطع درخشان همت، فداکاری، اخلاص و تیز هوشی امام و یاران فداکار ایشان است.
البته ناگفته نماند ارتباط حضرت امام با خالق هستی و خلوص نیت آن بزرگوار خود می‌تواند به عنوان عاملی اساسی در پذیرش و استقبال توده‌های مردم از پیام‌های ایشان مطرح شود. زیرا سخن چون از دل برآید لاجرم بردل نشیند.
همایش بررسی اندیشه های ارتباطی حضرت امام خمینی (س)اندیشه های ارتباطی امام خمینی (س)صفحه 8