تخییر ابتدایی
مباحث کاربردی تخییر ابتدایی در فقه از دیدگاه امام خمینی (س)
باب اجتهاد و تقلید
به نظر امام خمینی (س) تبعیض در تقلید «اگر اعلمیت ثابت یا محتمل نباشد، جایز است.» (۱) در همین رابطه در تحریرالوسیله می نویسند: «إذا کان المجتهدان متساویین فی العلم، یتخیّر العامّی فی الرجوع إلی أیّهما. کما یجوز له التبعیض فی المسائل بأخذ بعضها من أحدهما و بعضها من الآخر.» (۲) یعنی: اگر دو مجتهد از نظر علمی مساوی باشند شخص عامی در رجوع به هر یک از آن دو مخیّر است. چنان که جایز است در بعضی مسائل از یکی و در برخی، از آن دیگری تقلید نماید.
اما این که این اختیار منحصر به تقلید ابتدایی|ابتدای تقلید و قبل از تحقق تقلید است یا این که بعد از تحقق تقلید هم با عدول در بعض مسائل به حی مساوی می توان در یک زمان مرجع تقلید متعدد داشت؟ موضوعی است که از حضرت امام (قدس سره) استفتاء شده است. متن استفتاء و پاسخ امام (س) چنین است:
«در مسأله ۸ تحریر که تبعیض در تقلید را جایز دانسته اید، او را هم نمی فهمیم؛ آیا مراد در ابتدای تقلید است که بدواً بگوید الآن در صلاة به این مقلد می شوم و در زکات به آن یا این است که بعد از تحقّق تقلید (یعنی عمل) در بعض مسائل، باز مسائل دیگر را که عمل نکرده است می تواند به فتوای دیگری عمل نماید؟ با این که اگر مراد، این هم باشد، عدول خواهد بود نه تبعیض ؛ برای این که به محض عمل کردن به یک مسأله، یتحقّق التقلید؛ پس این عدول خواهد بود نه تبعیض ؛ إلا أن یقال: در هر فرعی که عمل کرده است، یتحقّق فیه التقلید، و در مسأله دیگر که عمل نکرده است فعلاً مقلد نیست؛ این هم بنظرم بعید می رسد. مستدعی است مقصود را بیان فرمایید. أدام اللَّه ظلّکم علی رؤوس المستضعفین و العلماء و المتعلّمین، بیّن لنا اقبِّل أناملکم الشریفه.
بسمه تعالی، مقصود، ابتدای تقلید است؛ و اگر به مجتهدی که مجتهد جامع الشرایط|جامع شرایط است عدول کرده، مورد تبعیض نیست. »(۳)
باب صلات
لیکن بر خلاف این نظریه(نمازگزار در رکعت سوم و چهارم نمازهای سه و چهار رکعتی بین خواندن حمد و تسبیح مخیّر است؛ لیکن در ابتدایی یا استمراری بودن آن اختلاف است. بنابر قول به ابتدایی بودن، با شروع در یکی عدول به دیگری جایز نیست.)، صاحب عروه عدم عدول را احتیاط مستحب دانسته و می نویسند: «إذا کان عازماً من أوّل الصلاة علی قراءة الحمد یجوز له أن یعدل عنه إلی التسبیحات، و کذا العکس، بل یجوز العدول فی أثناء أحدهما إلی الآخر و إن کان الأحوط عدمه.»(۴) امام خمینی (س) نیز در همین راستا با عبارت «لایترک»(۵) ذیل «الاحوط» بر احتیاط مذکور تأکید ورزیده است.
همچنین در چهار مکان یعنی مکّه، مدینه، کوفه و کربلا، مسافر بین قصر (فقه)|قصر نمازهای چهار رکعتی و اتمام آنها مخیّر است. امام خمینی (س) در این رابطه در تحریرالوسیله می نویسند: «در چهار موردی که گفته شد، تخییر (فقه)|تخییر در نماز شکسته|شکسته یا تمام خواندن نماز، تخییر استمراری|استمراری است، بنابراین کسی که به نیّت قصر شروع به نماز کرده، می تواند به تمام عدول کند و همچنین کسی که به نیّت تمام شروع نموده می تواند به قصر - مادامی که از محل عدول نگذشته - عدول نماید، بلکه اگر بدون آن که قصر و یا تمام را از اول نماز در نیّت معیّن کند، می تواند در اثنای آن، یکی از آن دو را اختیار کند.»(۶)
(۱) موسوعة الإمام الخمینی ج۳۲، استفتائات امام خمینی ج ۱، ص۳۵، سوال ۶۸. اعلمیت
(۲) موسوعة الإمام الخمینی ج۲۲، تحریرالوسیله ج ۱، ص۴، المقدمة، مسألة ۸. التبعیض
(۳) موسوعة الإمام الخمینی ج۳۲، استفتائات امام خمینی ج ۱، ص۲۶ و ۲۷، سوال ۵۰. مقصود ابتدای
(۴) موسوعة الإمام الخمینی ج۲۴، العروة الوثقی مع تعالیق الأمام الخمینی، ج ۱، ص۴۹۸، کتاب الصلاة، فصل فی القراءة، فصل، مسألة ۶. الاحوط
(۵) موسوعة الإمام الخمینی ج۲۴، العروة الوثقی مع تعالیق الأمام الخمینی، ج ۱، ص۴۹۸، کتاب الصلاة، فصل فی القراءة، فصل، مسألة ۶. ۳- لایترک
(۶) موسوعة الإمام الخمینی ج۲۲، تحریرالوسیله ج ۱، ص۲۷۷، کتاب الصلاة، فصل فی صلاة المسافر، القول فی احکام المسافر مسألة ۹. استمراری
.
انتهای پیام /*