اصل شورا به عنوان شیوه ای قابل اجرا در مدیریت سیاسی جامعه اسلامی پذیرفته شده و بر آن تاکید شده است. در اهمیت شورا در اسلام همین بس، که سوره ای در قرآن با 54 آیه به نام (شوری) نامگذاری شده است . قرآن شورا را به دو صورت معرفی می کند . یکبار، با تبیین خصایص مؤمنان و رهروان راه مکتب، اصل شورا را به عنوان یک خصوصیت جوشیده از ایمان و جامعه اسلامی معرفی می کند چنانکه در سوره شوری آیه 38 آمده است. «افراد شایسته با ایمان کسانی هستند که اجابت نمودند ندای پروردگارشان را و امورشان را بین خود به شوری می گذارند»
قرآن مجید در جای دیگر شورا را به صورت یک فرمان و دستور الهی بیان می کند، التزام به نظام شورا را بر پیامبر مقرر می دارد، بر احترام به دیدگاهها و نظارت پیروان مکتب تأکید می ورزد و آن را یکی از خصیصه های رهبری و از رموز پیروزی می شمارد. در همین زمینه آیه 159 سوره آل عمران تصریح می دارد: «پس به سبب رحمتی از خدا با آنان نرمی نمودی و اگر تندخوی و سخت دل بودی البته از دورت پراکنده می شوند، پس از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در امور با آنان مشورت کن، پس چون تصمیم گرفتی باید بر خدا توکل کنی زیرا خدا ، توکل کنندگان را دوست می دارد.»
بحث شورا در قرآن و اسلام جزو ذات دین مبین اسلام می باشد که هم قرآن و هم اسلام سرسختانه با استبداد مقابله می کنند. به همین لحاظ افراد نسبت به یکدیگر برتری ندارند. از سوی دیگر شورا در چهارچوب نظریه حاکمیت مردم می گنجد که در آن هر یک از افراد مردم مساویند و بدون سلطه یکی بر دیگری، در تعیین سرنوشت خویش حسب السهم نقش تعیین کننده دارند . در سیره و سنت پیامبر بزرگ و عظیم الشان اسلام نیز شاهد اجرای اصل مشاوره در امور مختلف به خصوص در زمان جنگ ها هستیم، به عنوان مثال در زمان جنگ احد شورای تشکیل شده نظامی با اصرار جوانان انصار که اکثریت را داشتند پیامبر به رای و نظر آنان احترام گذاردند و در بیرون از شهر مدینه به رویارویی با مشرکان پرداختند.
علاوه بر پیامبر سایر ائمه معصومین نیز قول ها و احادیثی در خصوص مشورت و شورا بیان نموده اند . اما لازم به ذکر می باشد که بحث مشورت و شورا در چهارچوب مسایل حکومتی و مسایل دنیوی افراد می باشد، نه در اموری که مربوط و خاص خداوند است. زیرا در هیچ کجا نقل نشده است که مثلاً پیامبر در خصوص کیفیت چگونگی نماز، روزه، حج و سایر امور دینی با مردم مشورت نمایند یا شورا تشکیل دهند که محل قبله کجا باشد.
شوراهای اسلامی در ایران پس از انقلاب:
تشکیل شوراها به عنوان یکی از برنامه های اصلی انقلاب اسلامی در دوران مبارزه از سوی امام خمینی (ره) عنوان شد. چنانچه در فرمانی خطاب به شورای انقلاب در تاریخ 9/2/1358 فرمودند: «درجهت استقرار حکومت مردمی در ایران و حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش که از ضرورتهای نظام جمهوری اسلامی است، لازم می دانم بی درنگ به تهیه آیین نامه اجرایی شوراها برا ی اداره امورمحل شهر و روستا در سراسر ایران اقدام و پس از تصویب به دولت ابلاغ نمایید تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا در آورد» و طی بیاناتی در تاریخ 7/2/1358 فرمودند: «شوراها باید در همه جا باشد و هر جایی خودش منطقه خود را اداره کند»
این موضوع به یکی از خواست های مردم در طول دوران مبارزه تبدیل گردید. با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل اولین مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی و با تلاش پیگیر و مجدانه حضرت آیت الله طالقانی اصل ششم، هفتم و اصول یکصدم الی یکصد و ششم قانون اساسی موضوع شوراهای اسلامی به عنوان یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح و تصویب شد. هدف از تشکیل این شوراها شرکت دادن مردم در اداره امور است. از پایین ترین سطح جامعه تا بالاترین سطح آن (روستا، شهر، بخش، شهرستان، استان و کشور) و در تمام واحدهای سازمانی و واحدهای کار در (در موسسات، کارخانجات، سازمانهای دولتی و مراکز آموزشی) تا مردم به اداره امور شهر و محلی که در آن زندگی می کنند و یا سازمانی که در آن کار می کنند علاقمند شوند و نسبت به آن احساس شخصیت و مسئولیت کنند.
علاوه بر این، از این طریق زمینه بحث و گفتگو در سطح محلی و ملی، برای همه افراد و همه گروهها فراهم شود و مسائل و مشکلات اجتماعی به روشنی و با بی غرضی و با دیدی انتقادی مطرح و برای آنها راه حل های مناسب و سازنده پیدا شود و بالاخره روابط سالم و مردمی جایگزین روابط شخصی و بروکراسی پیچیده و استبدادی گردد. بدیهی است در فضای بسته و نفوذ ناپذیر و در پشت درهای بسته ، بین دستگاه رهبری و مردم تفاهم بوجود نمی آید و گردانندگان امور نمی توانند از حدود عقاید و افکار و خواسته ها و تمایلات افراد آگاهی یابند، در نتیجه مسائل در پشت هاله ای از ابهام، سوء تفاهم و ریا و تزویر باقی می ماند.
با توجه به مشکلات کشور از جمله جنگ تحمیلی علی رغم توجه دولت در برهه های مختلف امکان اجرای کامل فصل هفتم قانون اساسی تا سال1377 فراهم نگردید و مجلس بعد از چند بار انجام اصلاحیه بر قانون انتخابات شوراها در اول خرداد 1375 قانون تشکیلات وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی را از تصویب گذراند. در 17 اسفند سال 1377 اولین دوره انتخابات سراسری شوراهای اسلامی کشور با استقبال چشمگیر مردم در بیش از 40000 حوزه انتخاباتی برگزار گردید و نهایتاً حدود 200 هزار نفر از منتخبین مردم جهت اداره امور شهرها و روستاهای کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند . شروع به کار شوراهای اسلامی از 9 اردیبهشت سال 1378 و همزمان با پیام تاریخی حضرت امام در خصوص شوراها و با صدور پیام ویژه ای از سوی مقام معظم رهبری آغاز گردید.
جهت درک اهمیت شوراها نگاهی می اندازیم به بخش هایی از کلام امام روح الله در خصوص شوراهای اسلامی.
اهمیت شورا و لزوم تعیین نماینده اصلح:
«آن چیزى که الآن لازم است بر همه آقایان، بر همه شما جوانان، بزرگان، و بر همه قشرهاى ملت، این است که چشمهایشان را باز کنند با مطالعه، با دقت، افرادى که براى شوراها تعیین مىکنند صفات خاصى را داشته باشند. اول: اینکه مؤمن باشند؛ مؤمن به این نهضت باشند؛ جمهورى اسلامى را بخواهند؛ طرفدار مردم باشند؛ امین باشند؛ اسلامى باشند، و شرقى و غربى نباشند، انحرافات مکتبى نداشته باشند؛ تا اینکه کارهایى که مىکنند براى نفع ملت، براى نفع خود شهرستان باشد. اگر خداى نخواسته در این امر کوتاهى بشود و شیاطینى که دوره مىافتند و مىخواهند افرادى را جا بزنند به مردم، آن افراد منحرف یک وقتى تعیین بشوند براى شوراهاى شهر، این براى خود شهر خطر دارد؛براى کشور خطر دارد؛ براى اسلام خطر دارد.»
«از این جهت، یک مسئولیتى الآن گردن همه ملت هست- که شما هم از همان ملت هستید و بحمد اللَّه پهلوانهاى ملت هستید، و بعدها هم پهلوانتر مىشوید- این مسئولیت بزرگ هست، که ما الآن در یک وقتى واقع هستیم که بسیارى از ریشههاى رژیم فاسد سابق در بین مردم هستند، و ممکن است که خودشان را با ظاهرسازى جا بزنند. باید شناسایى بشوند در هر شهرستانى که ده، پانزده نفر مثلًا- حالا آن عددى که باید تعیین بکنند در آنجا- باید انتخاب بشود، باید این شناسایى بشود. در بین روحانیون یک نفر هست، خوب، هر کسى در شهرش مىداند که کدام روحانى کسى است که صلاحیت دارد براى این کار؛ دلسوز براى ملت است. و از کسبه مثلًا، از اصناف، از تُجّار، از کارگرها، از کشاورزها، سابقهاش را باید درست مردم بدانند که این در زمان طاغوت چه کاره بوده است، و سوابقش- سوابق خانوادگىاش- چه طور بوده است. اگر چنانچه دقت در این امر نشود و مردم توجه به این امر نکنند، مسئولند پیش خدا. اگر فردا یک گرفتارى براى ملت به واسطه اینها پیش بیاید، ماها که مى خواهیم تعیین کنیم افراد را، مسئول هستیم، مسئولیت ما بزرگ است.
امروز وجاهت اسلام در خطر ممکن است باشد. اگر یک افراد نابابى در جمهورى اسلام مُقدَّرات یک شهرى را در دست بگیرند و بعد کارهاى خلاف بکنند، علاوه بر اینکه براى خود آن شهر مُضرّ است، وجهه جمهورى اسلامى را بد نمایش مىدهد. و آنهایى که با شما و با ما و با اسلام غرض دارند اینها مىخواهند که یک افرادى باشند که این افراد هر چه مىتوانند کار را از اسلام جدا کنند؛ مطالب را از اسلام جدا کنند. و شما و ما مىخواهیم که هر چه کار مىشود اسلامى باشد. بنا بر این، الآن آن چیزى ... که شاید از فردا و پس فردا این کاندیدها معرفى بشوند، و شماها باید رأى به کسى که مىدهید که این در شوراى شهرمان باشد، خیال نکنید که شوراى شهر یک چیز آسانى است، یک چیز کمى است.
شوراى شهر؛ یعنى همه کارهاى شهر دست اینهاست. شهردار را هم تعیین مىکند. کارهاى دیگر شهر را، همه را، اینها انجام مىدهند. نظارت در بازار، نظارت در همه جا، دارند. اینها اختیاراتى دارند، و ممکن است که خداى نخواسته یک وقتى اشخاص ناباب تعیین بشود، رأى داده بشود به آنها، و براى شهر مُضرّ؛ براى اسلام هم مُضرّ... بنا بر این، یک مسئله مهمى است که باید شما توجه به آن داشته باشید. و برسانید به دوستان خودتان، به شهرستانهایى که مىروید به دوستانتان، به اهل علم آنجا، برسانید که مردم آگاه بشوند و روى آگاهى رأى بدهند.» (صحیفه امام، ج10، ص: 250 تا 252)
.
انتهای پیام /*