حضرت امام (س) و نظم در امور

 عطیه فلاح زاده

در روایات معصومان(ع) وارد است که اولین قدم در قیامت برداشته نمی شود مگر این که از چند چیز از جمله عمر سوال می شود که این سرمایه زندگی را کجا و چگونه صرف کرده ای[1]. بنابراین یک فرد بصیر هرگز اجازه نمی دهد لحظه ای از عمرش به بیهودگی و بدون استفاده تلف شود. لازمه این امر داشتن یک برنامه منسجم در زندگی فردی و اجتماعی می باشد. حضرت امام(ره) یکی از آن اشخاصی هستند که از  لحظه لحظه عمرشان استفاده مفید نموده اند و نگذاشته اند بیهوده از دست برود، ایشان که رهبری یک جامعه در حال انقلاب را بر عهده داشتند و حتی مدتی را در تبعید در کشورهای بیگانه به سر بردند، اما نظم و برنامه ریزی در تمام لحظات زندگیشان جاری و ساری بود، دقت نظر ایشان در استفاده درست از زمان در بسیاری از موارد تعجب دیگران را برمی انگیخت. اکنون به بیان نمونه هایی از سیره عملی امام از زبان اطرافیان و نزدیکان ایشان می پردازیم.

یک بار از همسر امام برنامه روزانه ایشان را پرسیدند، ایشان در پاسخ گفته بود: اگر برنامه یک روزشان را بگویم می توانید در سیصد و شصت ضرب کنید.[2] چون امام مطابق برنامه کارهای خود را انجام می دادند، به اطرافیان نیز در این مورد توصیه می نمودند. حتی خواندن نامه ها، مطالعه روزنامه ها و تجدید وضوی امام با نظم خاصی توأم بود امام برای کارهای روزانه شان جدولی داشتند که خود ایشان آن را تهیه کرده بودند. در آن جدول، کارهای همه ساعات شبانه روز درج شده بود. به جز ساعاتی از شب که برای نماز شب و راز و نیاز با خدا از خواب بر می خاستند.

مرحوم آیت الله شاه آبادی (استاد امام) درباره نظم و حضور امام در جلسات درس گفته بود: «روح الله، واقعاً روح الله است. نشد یک روز ببینم که ایشان بعد از بسم الله در درس حاضر باشد، همیشه پیش از آن که بسم الله درس را بگویم، حاضر بوده است.»[3]

دکتر بروجردی می گوید یک روز جمعه که هوا مساعد بود، ایشان مشغول قدم زدن در حیاط بودند، من و همسرم (دختر امام) روی تختی نشسته بودیم وقتی راهپیمایی امام خاتمه یافت بر آن تخت و در کنار ما قرار گرفتند. معمول بود که بعد از قدم زدن دو استکان چای جلوی امام می گذاشتند، همسرم پرسید که آقا چای بیاورم خدمتتان؟ به ساعت خود نگاه کردند و فرمودند چند دقیقه دیگر باقی مانده است. این قدر زمان را به تصرف در آوردن و از لحظات استفاده کردن واقعاً موجب شگفتی است.

دیدگاه امام در مورد تنظیم وقت این بود که وقتی آدمی به برنامه های خود نظم ببخشد، مسلماً وجودش نظم می یابد. این موضوع در زندگی امام کاملاً محسوس بود، آن قدر که وقتی امام در پاریس اقامت داشت پلیس ها می گفتند ما حتی ساعت های خود را با رفت و آمد امام تنظیم می کنیم. ساعات شبانه روز امام چنان تقسیم بندی شده بود که اطرافیان قادر بودند بدون این که امام را ببینند، بگویند مشغول چه کاری است.

حضرت علی(ع) خطاب به مالک اشتر فرموده اند: کار هر روز را در همان روز انجام بده. زیرا اگر برای روز بعد گذاشتی با کار فردا دو کار می شود.[4] امام در هنگام تبعید در ترکیه وقتی فرصتی را بدست می آوردند مشغول نگارش کتاب عمیق و دقیق تحریر الوسیله گردیدند و اگر از آن فرصت استفاده نمی نمودند چنین اثر ارزشمند و گرانبهایی در اختیار مشتاقان معارف اسلامی قرار نمی گرفت. در نجف اشرف با وجود موانع سیاسی و مشکلات متعدد بحث مفصل و گسترده «بیع» را شروع کردند در حالی که مشکلات آنقدر گسترده و زیاد بود که کمتر کسی حاضر می گردید در چنین شرایط آشفته ای به چنین کار علمی و فکری دست بزند به نحوی که مورد قبول اهل نظر در مجامع علمی واقع شود.

در قیام 15 خرداد 1342 هـ. ش که امام را مأموران رژیم پهلوی دستگیر نمودند و به تهران بردند ایشان را مدت نوزده روز در محلی نگه داشتند سپس به مدت بیست و چهار ساعت به یک سلول انفرادی انتقال دادند که خود امام در این باره فرموده اند: طول آن اتاق چهار قدم و نیم بود و من طبق روال همه روزه ام سه تا نیم ساعت در آنجا قدم زده ام و بدین گونه ایشان در چنین فضای محبوس، کوچک و تاریکی با برنامه ریزی دقیق ورزش خود را چون همیشه انجام دادند و چنین محدودیت و حصری مانع آن نگردید.

حجت الاسلام و المسلمین ایروانی گفته است: در یکی از سفرهای خود به عراق در صحن مقدس امیرمؤمنان علی(ع) با عده ای از اهل فضل نشسته و مشغول گفتگو بودیم، موقع ترک آنجا، آنان نگاهی به ساعت خود و ساعت صحن مطهر کردند و متوجه اختلاف آنها شدند و در این باره بحثی پیش آمد، در این حال امام خمینی وارد صحن گردیدند. یکی از اساتید نجف با مشاهده ایشان به حاضرین گفت: حالا می توانید ساعت های خود را تنظیم کنید زیرا امام طی مدتی که در نجف مقیم اند بدون لحظه ای تأخیر رأس ساعت دو و سی دقیقه از شب گذشته پا به صحن مطهر می گذارند.[5]

امام علی(ع) فرموده اند: «قوام العیش حسن التقدیر و ملاکه حسن التّدبیر، پایداری زندگی به برنامه ریزی درست و وسیله رسیدن به آن تدبیر خوب است.»[6] اگر جنبه های گوناگون زندگی امام را بررسی کنیم مشاهده می شود عاملی که در تمامی امورات ایشان تأثیر بارزی دارد برنامه داشتن و منظم بودن کارهایشان است برنامه ای که امام موفق گردید بر اثر آن در کمترین زمان ها بیشترین فعالیت ها را انجام دهد و لحظات عمر خود را با برکت، مفید و پربار نماید. نظم خاص امام از ثبات قدم و استواری ایشان حکایت دارد، این گونه است که اورا می توان به عنوان یک الگوی عینی و عملی در عصرحاضر معرفی نمود.