گفت و گوی پیش رو با محقق و نویسنده توانا، آقای مهدی براتعلی پور، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در راستای معرفی 2 جلد کتاب "مدیریت بحران های سیاسی در فرآیند تثبیت انقلاب اسلامی" انجام شده است، از جمله آثار ایشان می توان به: ساختار جامعه و دولت دینی، امام خمینی (س) و جامعه مدنی؛ بازخوانی آموزه های سیاسی اسلام شیعی و مسأله تحزب اشاره کرد.
- لطفا در ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید.
اینجانب دانش آموخته دکترای علوم سیاسی، گرایش جامعه شناسی سیاسی از دانشگاه تهران و هم اکنون دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی تهران هستم.
- چکیده ای از کتاب را برای علاقه مندان توضیح دهید.
این پژوهش در صدد است تا با ارایه رویکردی تاریخی-تحلیلی، این مدعا را به بحث بگذارد که فرایند تثبیت انقلاب اسلامی نموداری از بروز بحرانهای هویت، مشروعیت، نفوذ، مشارکت و توزیع بوده است. در رویارویی با این بحرانها، نظام نوپای انقلابی تلاش کرد تا توانایی های نمادین، پاسخگویی، تنظیمی، استخراجی و توزیعی خود را به نمایش گذارد. هر یک از این توانایی ها نمایانگر چگونگی مدیریت بحران های سیاسی در جمهوری اسلامی بوده است. این مدیریت با سایر گونه های مدیریت شامل مدیریت تصمیم گیری، مدیریت دانش، مدیریت زمان، مدیریت استراتژیک و مدیریت کیفیت فراگیر ارتباط دارد. در الگوی ویژه مدیریت بحرانهای سیاسی در فرایند تثبیت انقلاب اسلامی، وظیفه گرایی بر پیامدگرایی غلبه دارد. با این وجود، عنصر مصلحت نظام موجب شده تا در زمان ضرورت، با توسعه بخشیدن به مفهوم وظیفه گرایی، تفسیری نزدیک به پیامدگرایی از آن ارائه گردد. در این بررسی، تلاش شده تا قوت ها (و برتری ها) و ضعف ها (و کاستی های) مدیریت بحرانهای سیاسی در جمهوری اسلامی آشکار گردد. ضمن آن که فرصتها و تهدیدهای ویژه ای نیز که در پی این مدیریت فراروی تصمیم گیرندگان سیاسی قرار گرفت، به بحث گذاشته شده است.
بحرانهای پنج گانه اصلی در تاریخ انقلاب اسلامی با پانزده بحران قابل ردیابی اند. فزون تر، این بحران با توانایی های پنج گانه نمادین، پاسخگویی، تنظیمی، استخراجی و توزیعی مدیریت سیاسی پاسخ داده شده است. این بحرانها شامل این موارد است:
- بحران هویت و توانایی نمادین مدیریت سیاسی شامل:
بحران ملی گرایی (دولت موقت)
بحران غرب باوری (تسخیر سفارت آمریکا و رابطه با آمریکا)
بحران ارائه الگوی هویت اسلامی – ایرانی (انقلاب فرهنگی)
- بحران مشروعیت و توانایی پاسخگویی مدیریت سیاسی شامل:
بحران نوع حکومت: جمهوری اسلامی
بحران قانون اساسی: اصل ولایت فقیه
- بحران نفوذ و توانایی تنظیمی مدیریت سیاسی شامل:
بحران وحدت سرزمینی (جدایی طلبی)
بحران رویارویی قوه مجریه با سایر قوا
بحران تهاجم سازمانی به نظم قانونی (اعلام جنگ مسلحانه)
بحران تجاوز خارجی (دفاع مقدس)
بحران تعرض به مرزهای فرهنگی (سلمان رشدی)
بحران رویارویی با رهبری سیاسی (قائم مقامی)
- بحران مشارکت در فرایند تثبیت انقلاب اسلامی و توانایی استخراجی مدیریت سیاسی شامل:
بحران نظارت استصوابی (انتخابات مجلس سوم)
بحران موج اول اختلافات نیروهای وفادار (حزب جمهوری اسلامی)
بحران موج دوم اختلافات نیروهای وفادار (انشعاب مجمع روحانیون مبارز)
- بحران توزیع در فرایند تثبیت انقلاب اسلامی و توانایی توزیعی مدیریت سیاسی شامل:
بحران موج سوم اختلافات نیروهای وفادار (دولت مهندس موسوی)
در هر یک از این بحرانها، پیش زمینه ها و بسترهای بحران بر اساس الگوی «پِست»، و فرایند بروز بحران توضیح داده شده اند. آن گاه تحت عنوان نظرگاه و مدیریت سیاسی دیدگاه های حضرت امام (س) در مورد آن بحران بیان شده و آشکار گردیده که این دیدگاه ها به چه میزان به برنامه عمل مسئولان جمهوری اسلامی تبدیل و در قالب مدیریت سیاسی جمهوری اسلامی جهت چیرگی بر آن بحران نمایان شده است. نظرگاه و مدیریت سیاسی در صدد بوده تا توانایی نظام سیاسی جمهوری اسلامی را در گونه هایی چون نمادین، پاسخگویی، تنظیمی، استخراجی و توزیعی به نمایش بگذارد و در رویارویی با بحران های سیاسی، گونه های متفاوت مدیریت، شامل مدیریت تصمیم گیری، مدیریت دانش، مدیریت زمان و مدیریت استراتژیک را مورد توجه قرار دهد.
- انگیزه جنابعالی از تحریر این کتاب چیست؟ آیا در این زمینه قصد تدوین کتب دیگری را دارید؟ به طور مثال بررسی مدیریت بحران در برهه های زمانی دیگر، از دوران استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران.
در این پژوهش، بررسی انتقادی با بهره گیری از الگوی تحلیلی «سوات»، نگاهی موشکافانه به برتری ها، کاستی ها، فرصت ها و تهدیدها در مدیریت سیاسی بحران های فرایند تثبیت انقلاب اسلامی انجام شده و تلاش گردیده تا به این پرسش ها پاسخ دهد که چرا بحران به وجود آمد؟ آیا امکان مهار بحران و عدم بروز آن وجود داشت؟ آیا بحران به خوبی مدیریت شد؟ و آیا این بحران به کلی از بین رفت؟ چرا در برخی موارد این بحرانها هم چنان وجود دارد و حل نشده باقی مانده اند؟ بدین سان، مهم ترین هدف این نوشتار آن بوده که با درس آموزی از مدیریت سیاسی دهه آغازین انقلاب اسلامی و تاکید بر کاستی ها و برتری های آن، نشان دهد مدیریت بحران های کنونی جامعه امروز ما نیز فارغ از نگاه ایدئولوژیک، نیازمند بررسی دقیق و عالمانه است. نقد قدرت سیاسی پیش شرط حرکت در مسیر پیشرفت و تعالی است.
این کتاب در پیش زمینه فکری و سیاسی کنونی که نگاه تأملی به دوره تثبیت جمهوری اسلامی را فارغ از خودسانسوری ها و توهمات مجاز می شمرد، و با حمایت موثر و ارزشمند موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) به نگارش درآمده است. با فراهم شدن این دو پیش شرط برای دوره بعدی، می توان شاهد نگارش آثار پژوهشی انتقادی درباره دوره پس از مدیریت سیاسی بنیان گذار جمهوری اسلامی نیز بود.
- مبنای انتخاب حوادثی که در این کتاب، تحت عنوان بحران ها به آن ها پرداخته شده است، چیست؟ از نظر شما کدام بخش ها بیشتر مورد تأکید است؟
انتخاب پانزده بحران پیش گفته در دوره تثبیت انقلاب اسلامی به تعریف بحران سیاسی بازگشت می کند. این بحران در سطح امنیت داخلی، گردهمایی های مسالمت آمیز مکرر و بیان درخواست ها، اقدامات تخریبی با برد اندک، متوسط و گسترده، و اقدامات براندازانه و درخواست فروپاشی نظام سیاسی، توام با سازماندهی یا بدون سازماندهی، و در سطح امنیت سرزمینی، اقدامات تجزیه طلبانه و اشغال نظامی توسط یک نیروی خارجی را شامل می گردد. بحران سیاسی حالتی است که در نتیجه آن ثبات و توازن نظام سیاسی و اجتماعی برهم می خورد. بحران های سیاسی را بر حسب وسعت مکانی، عوامل درگیر و گستره جغرافیایی تعارضات، به دو دسته داخلی و بین المللی تقسیم می کنند . بحران های سیاسی داخلی شرایط نامتعارفی است که که معمولاً در ساختار سیاسی یک کشور پدیدار می شود و بر حسب ماهیت، زمان، دامنه، شدت و نوع عوامل درگیر در آن، شامل اشکال گوناگونی است؛ برای نمونه می توان به مبارزه شدید و گسترده بین احزاب و سازمان های سیاسی رقیب برای کسب قدرت، ایجاد اختلافات شدید بین جناح های مختلف حکومت، کودتای نظامی، اعتصاب های دامنه دار، شورش های خیابانی، درگیری های قومی و مانند آن اشاره کرد. در چارچوب تئوریک، بحران های هویت، مشروعیت، نفوذ، مشارکت و توزیع قابل شناسایی است. توجه هم زمان به شرایط رخداد هر یک از این بحرانها و تلاش برای فایق آمدن بر آن اهمیت به سزایی دارد، زیرا بحران در یک بخش می تواند به بخش های دیگر نیز سرایت کرده و نظام سیاسی را با بحرانهای متعددی رو به رو سازد.
- در نگارش این کتاب، مخاطب اصلی محققین در نظر گرفته شده اند یا مخاطب عام مدّ نظر بوده است؟ در صورتی که مخاطب اصلی محققین هستند، بخش هایی که برای عموم قابلیت بهره برداری بیشتری دارد را معرفی فرمایید.
با توجه به ارتقای میزان حساسیت همگانی به مسایل کلان جامعه در دوره پس از انقلاب اسلامی، آشکار است که سخن از مهم ترین رخدادهای یک دهه سرنوشت ساز در تاریخ این سرزمین می تواند برای عموم مردم جالب و قابل توجه باشد. با این وجود، ماهیت تحلیلی این اثر می تواند پژوهشگران حوزه سیاست و اجتماع را نیز در شمار مخاطبان خود قرار دهد. دوری از تعصب و نگاه خاص ایدئولوژیک جایگاه ویژه ای به این اثر می بخشد که می تواند برای عموم خوانندگان، اعم از شهروندان علاقه مند به مسائل اساسی جامعه و پژوهشگران علوم انسانی حاوی نکات ارزشمندی باشد.
.
انتهای پیام /*